Afstandswerkers en het recht om offline te zijn: regelgeving voor telewerk in de EU

Remote workers and their right to disconnect: regulating telework in the EU

Vóór de coronaviruspandemie kwam telewerken weliswaar ook al voor. Maar het was een uitzondering op de ongeschreven regel dat werk uitsluitend moest worden uitgevoerd in een door de werkgever ter beschikking gestelde en gereguleerde omgeving gedurende een vooraf overeengekomen aantal uren, waarna de werknemer meestal naar huis kon om zich aan zijn eigen leven en verplichtingen te wijden.

De uitbreiding van afstandswerk in 2020 hielp bedrijven het hoofd boven water te houden en werknemers hun baan te behouden tijdens de moeilijke periode van de pandemie. Dit was enerzijds positief, maar telewerken leidde anderzijds ook tot vervaging van de grenzen tussen werk en persoonlijke tijd, doordat digitale apparatuur werknemers buiten de contractuele werktijden bereikbaar maakt, waardoor de persoonlijke tijd in het gedrang kan komen en het lichamelijk en geestelijk welzijn kan worden aangetast.

Inventarisatie van het probleem

Uit de telefonisch gehouden Europese enquête naar de arbeidsomstandigheden 2021 blijkt dat telewerkers vaak extra – en onbetaalde – uren werken omdat digitale instrumenten het uiterst moeilijk maken om grenzen te trekken tussen werk en privéleven.

In een door Eurofound uitgevoerde enquête onder werknemers en HR-managers gaf 45% van de respondenten aan dat hun werkgever een beleid had inzake het recht om offline te zijn (recht op onbereikbaarheid of deconnectie), maar bijna 80% zei regelmatig werkgerelateerde communicatie te ontvangen buiten werkuren.

Een beleid voor telewerken

De EU heeft de implicaties van telewerken onderkend en is begonnen met de invoering van desbetreffende regelgevingskaders. Verschillende EU-richtlijnen, met name de arbeidstijdenrichtlijn (Richtlijn 2003/88/EG), bevatten bepalingen over telewerken, die onder meer beperkingen aan het aantal werkuren stellen en rusttijden voor werknemers regelen.

Daarnaast zijn EU-lidstaten op nationaal niveau begonnen met de aanpak van problemen op het gebied van telewerken. In het verslag van EU-OSHA van 2021 over regelgeving rondom thuiswerken in Europa na de pandemie worden twee groepen landen onderscheiden: de landen die specifieke wetgeving inzake telewerken hebben aangenomen en de landen die dat niet hebben gedaan (of die telewerken in verschillende wetten/contexten hebben aangepakt).

Sinds 2020 is in België, Griekenland, Ierland, Kroatië, Portugal, Slowakije en Spanje nieuwe wetgeving aangenomen die specifiek betrekking heeft op het recht op onbereikbaarheid/deconnectie. Dit was een direct gevolg van de noodzaak om de veiligheid en gezondheid te verbeteren van alle werknemers die op afstand of op locatie voor hun werk gebruikmaken van digitale hulpmiddelen, door de risico’s van permanente bereikbaarheid te voorkomen.

De juiste toepassing van het recht om offline te zijn

Over het algemeen heeft het in sommige lidstaten en bij bedrijven ingevoerde beleid inzake het recht om offline te zijn positieve effecten op de gezondheid en het welzijn van werknemers. In de betrokken landen geven inmiddels meer werknemers aan tevreden te zijn met hun baan dan in landen waar een dergelijk beleid niet bestaat. Voor een blijvende verandering moet de toepasselijke wetgeving echter gepaard gaan met bewustmaking van de werknemers over de negatieve effecten van permanente bereikbaarheid en moeten er op bedrijfsniveau verdere maatregelen worden genomen die zijn afgestemd op de specifieke werkomgeving.

Lees meer over de regelgeving rondom thuiswerken in Europa na de pandemie in het geactualiseerde verslag van EU-OSHA uit 2023.

Links:

Een goede balans vinden tussen werk en vrije tijd

Werken op afstand:een gids voor nieuwe werknemers

Hoe bevordert u een gezond evenwicht tussen werk en privéleven voor werknemers na COVID-19?

Meer informatie:

Europese banendagen

Zoek een EURES-adviseur

Leven en werken in EURES-landen

EURES- vacaturebank

EURES-diensten voor werkgevers

EURES- evenementenkalender