Kundizzjonijiet tal-Ħajja u tax-Xogħol: Malta

Implementazzjoni

F'konformità mar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar il-Qafas ta’ Kwalità għat-Traineeships, it-traineeships f’Malta ma jdumux aktar minn 12-il ġimgħa. 

B’konformità mar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill, it-traineeships f’Malta huma bbażati fuq ftehim bil-miktub bejn l-impjegatur, it-trainee u rappreżentant ta’ Jobsplus. 

Il-kundizzjonijiet tax-Xogħol u tal-Għajxien-

Il-parteċipanti huma intitolati għal allowance li titħallas minn Jobsplus u li tiġi kkalkulata fuq il-paga minima nazzjonali. Din tiġi kkalkulata fuq kull siegħa li jattendu.

Fejn issib l-opportunitajiet

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Finanzjament u appoġġ

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Il-Kundizzjonijiet tax-Xogħol u tal-Għajxien

L-apprendistati tipikament jieħdu bejn sena u tliet snin biex jitlestew, skont il-qafas tagħhom, għalhekk huwa importanti li inti tkun impenjat/a biżżejjed biex tlesti dan l-apprendistat. Apprendistat jikkonsisti kemm f’taħriġ fuq il-post tax-xogħol kif ukoll barra mix-xogħol għal perjodu speċifiku ta’ żmien. Il-programmi jibdew f’wieħed mill-Istituti tal-MCAST/ITS, fejn l-apprendista jikseb l-għarfien bażiku meħtieġ fil-professjoni magħżula. Dan ikun segwit minn tahriġ prattiku ma’ kumpanija li tkun lesta tilqek biex takkwista din l-esperjenza. L-apprendisti għandhom ikunu regolati skont l-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali, ir-Regolamenti dwar iż-Żgħażagħ (Impjiegi), jekk applikabbli, u l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali fir-rigward u mhux limitat għal:

(a) perjodu ta’ prova;

(b) sigħat ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol;

(c) sahra;

(d) żieda fl-għoli tal-ħajja;

(e) saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol;

(f)  liv għal btala u liv minħabba mard;

(g)  liv tal-maternità, liv tal-ġenituri u liv għal raġunijiet familjari urġenti;

(h)  btajjel pubbliċi li jaqgħu f’jum ta’ mistrieħ matul il-ġimgħa;

(i)  pagi li għandhom jitħallsu f’intervalli regolari;

(j)  il-ħlas ta’ bonusijiet statutorji;

(k)  drittijiet għall-benefiċċji tas-sigurtà soċjali;

(l)  is-sigħat li jqattgħu dawk li qed jitgħallmu mal-isponsor għandhom jitqiesu bħala s-sigħat iddedikati fuq il-komponent ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol tal-programm ta’ taħriġ kif definit fil-pjan ta’ programm ta’ taħriġ.

Il-ftehim tat-taħriġ għandu jistabbilixxi wkoll l-eliġibbiltà tal-apprendisti biex jaħdmu s-sahra diment li l-isponsor ikun kiseb il-kunsens meħtieġ bil-miktub mill-fornitur tal-VET.

L-apprendisti huma intitolati li jagħmlu użu minn massimu ta’ erbat ijiem ta’ liv mhux imħallas għall-istudju għal kull sena akkademika, li għandu jintuża matul il-perjodi ta’ valutazzjoni meta jiġu ppreżentati skedi uffiċjali mill-fornitur tal-VET.

Fejn issib l-opportunitajiet

L-istudenti kollha rreġistrati għal kors vokazzjonali offrut fuq skema ta’ apprendistat huma eliġibbli għal esperjenza ta’ xogħol ma' sponsor industrijali.

Is-sħab industrijali huma rreġistrati mill-MCAST u huma rreġistrati f’sistema ta’ portal tal-internet. Is-sistema tippermetti lis-sħab irreġistrati tal-industrija joffru post vakanti għall-istudenti tal-MCAST.

L-istudenti jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt) għal informazzjoni dwar opportunitajiet ta’ apprendistat.

Finanzjament u appoġġ

L-istudenti kollha rreġistrati għal kors vokazzjonali offrut fuq skema ta’ apprendistat huma eliġibbli għal esperjenza ta’ xogħol ma' sponsor industrijali.

Is-sħab industrijali huma rreġistrati mill-MCAST u huma rreġistrati f’sistema ta’ portal tal-internet. Is-sistema tippermetti lis-sħab irreġistrati tal-industrija joffru post vakanti għall-istudenti tal-MCAST.

L-istudenti jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt) għal informazzjoni dwar opportunitajiet ta’ apprendistat.

Il-bejgħ u l-kiri ta’ proprjetà huma rreklamati fil-gazzetti lokali, l-aġenti immobiljari u l-websajts rispettivi tagħhom jew fuq paġni tal-midja soċjali. Id-disponibilità ta’ proprjetà u l-prezzijiet jew il-kirja f’Malta jvarjaw skont id-daqs tal- proprjetà u anki minn lokalità għall-oħra.  

Kiri ta’ proprjetà

F’dawn l-aħħar snin, is-suq tal-kiri ra żieda kemm fil-provvista kif ukoll fid-domanda u hu mistenni li jibqa’ jikber. Id-disponibilità ta’ proprjetà għall-kiri tvarja minn lokalità għal oħra u għandha t-tendenza li tkun aktar komuni f’żoni tradizzjonalment turistiċi b’rati ogħla ta’ kiri. 

Is-sidien jirreklamaw il-proprjetajiet għall-kiri fil-midja lokali. Id-djar jew l-appartamenti jistgħu jinkrew permezz tal-bosta aġenti immobiljari f’Malta u f'Għawdex. Ftehim ta’ kiri jitfassal miż-żewġ partijiet bil-miktub. Normalment, il-kirja titħallas minn xahar qabel u bħala garanzija, is-sid jista’ jitlob il-ħlas tal-kirja ta’ xahar (ġgeneralment) bħala depositu. 

Fl-2020 daħlet liġi li tirregola is-suq tal-kiri ġewwa Malta. Il-liġi hija l-Att tal-2019 dwar il-Kirjiet Residenzjali. Fil-qosor il-liġi il-ġdida tinkludi numru ta’ miżuri fosthom li kull kuntratt ta’ kirja privata għandu jiġi irreġistrat mal-Housing Authority u anki ġie ddeterminat t-tul minimu u massimu tal- kirjiet (kemm short term lets u long term lets). 

Fl-2024, saret emenda għall-liġi Kapitolu 604 li tinkludi estensjoni tal-perjodu ta’ reġistrazzjoni mal-Awtorità tad-Djar, kif ukoll restrizzjonijiet/ limiti godda fuq l ammont ta residenti fi propjeta` u pieni għal min ma jikkonformax.

Xiri ta’ proprjetà

Jekk tixtieq tixtri proprjetà, il-proċċess jibda billi ssib proprjetà  u tagħmel kuntratt preliminari msejjaħ konvenju għand nutar pubbliku. Mal-firma tal-Konvenju, isiru r-riċerki meħtieġa biex jiġi vverifikat is-sid tal- proprjetà . Meta tiffirma dan il-kuntratt preliminari, trid tħallas 1% mill-5% taxxa dovuta. Il-bqija jitħallsu meta jiġi ffirmat il-kuntratt finali. Tintalab ukoll tħallas depożitu li jkun ġie stabbilit bejnek u s-sid u li normalment ikun 10% tal-prezz finali tal-proprjetà. 

Barra minn hekk, iċ-ċittadini tal-Istati Membri kollha tal-Unjoni Ewropea (inklużi ċ-ċittadini Maltin) li ma jkunux residenti f’Malta għal mill-inqas ħames snin ikollhom bżonn permess biex jixtru proprjetà immobbli għal skop ta’ residenza sekondarja.

Individwi li mhumiex ċittadini ta’ Stat Membru tal-Unjoni Ewropea jkunu jeħtieġu permess għax-xiri ta’ proprjetà immobbli biex jakkwistaw proprjetà f’Malta.

L-ispejjeż involuti fix-xiri tal-proprjetà huma:

• Taxxa fuq id-dokumenti: 5% tal-valur tal-proprjetà li jitħallsu f’żewġ stadji: 1% wara l-firma tal-konvenju u 4% wara l-pubblikazzjoni tal-att finali.
• Spejjeż Legali: (madwar) 1% tal-prezz ta’ xiri li jitħallas f’żewġ stadji:  33% mal-firma tal-konvenju u 67% mal-pubblikazzjoni tal-att finali.
• Ammont li jvarja għat-tfittxijiet fit-titlu, obbligazzjonijiet eċċ..
• €233 għax-Xiri ta’ Proprjetà Immobbli (AIP - Acquisition of Immovable Property), permess tal-Gvern li jrid jinkiseb minn persuna mhux residenta li tixtieq tixtri proprjetà f’Malta.
• Jekk sibt il-proprjetà tiegħek permezz tas-servizzi ta’ Aġenzija Immobiljari Rreġistrata, f’dak il-każ it-tariffi ta’ senserija jridu jitħallsu biss mill-bejjiegħ; jekk il-proprjetà tkun instabet permezz tas-servizzi ta’ aġent privat (sensar), f’dak il-każ trid tħallas 1% bħala tariffa tas-sensar lil dan l-aġent privat.

Links: 

Il-ġenituri jistgħu jagħżlu li jibagħtu lit-tfal tagħhom fi Skejjel tal-Gvern, tal-Knisja jew Privati. L-iskejjel Primarji u Sekondarji tal-Gvern jinstabu fir-reġjuni ewlenin kollha ta’ Malta. Jekk it-tfal ser jattendu skola tal-Gvern, din trid tkun fil-post fejn dak li jkun qiegħed jgħix. Id-domanda għall-Iskejjel tal-Knisja u għal dawk Privati hija għolja. Id-dħul fl-iskejjel tal-knisja jiġi deċiż bil-polza. Id-dħul fl-iskejjel privati jeħtieġ riżervi minn kmieni, xi kultant ftit xhur jew snin. Fl-iskejjel tal-Gvern, it-tagħlim huwa b'xejn, filwaqt li fl-iskejjel tal-Privat huwa bil-ħlas. Min-naħa l-oħra l-iskejjel tal-Knisja ġeneralment jeħtieġu donazzjoni annwali biex tkopri parti mill-ispejjeż tat-tagħlim.

Is-sistema edukattiva hija maqsuma fi tliet setturi ewlenin: l-Edukazzjoni Primarja, li testendi bejn l-etajiet ta’ ħames snin u ħdax-il sena, l-Edukazzjoni Sekondarja bejn l-etajiet ta’ ħdax u sittax-il sena u l-Edukazzjoni Terzjarja. L-edukazzjoni hija obbligatorja bejn l-etajiet ta’ ħames snin u sittax-il sena.

Għal tfal ta’ taħt it-tlett snin hemm numru kbir ta’ childcare centres. Is-servizz huwa offrut b’xejn f’kas li il-ġenituri jaħdmu. Iktar informazzjoni fuq is-sistema edukattiva f’Malta tista tinstab f’sezzjoni oħra. 

Links:

The implementation of the principle of free movement of people, is one of the cornerstones of our European construction, has meant the introduction a series of practical rules to ensure that citizens can travel freely and easily to any Member State of the European Union. Travelling across the EU with one’s car has become a lot less problematic. The European Commission has set a series of common regulations governing the mutual recognition of driving licences, the validity of car insurance, and the possibility of registering your car in a host country.

Your driving licence in the EU

The EU has introduced a harmonised licence model and further minimum requirements for obtaining a licence. This should help to keep unsafe drivers off Europe's roads - wherever they take their driving test.

Since 19 January 2013, all driving licences issued by EU countries have the same look and feel. The licences are printed on a piece of plastic that has the size and shape of a credit card.

Harmonised administrative validity periods for the driving licence document have been introduced which are between 10 and 15 years for motorcycles and passenger cars. This enables the authorities to regularly update the driving licence document with new security features that will make it harder to forge or tamper ­- so unqualified or banned drivers will find it harder to fool the authorities, in their own country or elsewhere in the EU.

The new European driving licence is also protecting vulnerable road users by introducing progressive access for motorbikes and other powered two-wheelers. The "progressive access" system means that riders will need experience with a less powerful bike before they go on to bigger machines. Mopeds will also constitute a separate category called AM.

You must apply for a licence in the country where you usually or regularly live. As a general rule, it is the country where you live for at least 185 days each calendar year because of personal or work-related ties.

If you have personal/work-related ties in 2 or more EU countries, your place of usual residence is the place where you have personal ties, as long as you go back regularly. You don't need to meet this last condition if you are living in an EU country to carry out a task for a fixed period of time.

If you move to another EU country to go to college or university, your place of usual residence doesn't change. However, you can apply for a driving licence in your host country if you can prove you have been studying there for at least 6 months.

Registering your car in the host country

If you move permanently to another EU country and take your car with you, you should register your car and pay car-related taxes in your new country.

There are no common EU rules on vehicle registration and related taxes. Some countries have tax-exemption rules for vehicle registration when moving with the car from one country to another permanently.

To benefit from a tax exemption, you must check the applicable deadlines and conditions in the country you wish to move to.

Check the exact rules and deadlines with the national authorities: https://europa.eu/youreurope/citizens/vehicles/registration/registration-abroad/index_en.htm 

Car Insurance

EU citizens can insure their car in any EU country, as long as the chosen insurance company is licensed by the host national authority to issue the relevant insurance policies. A company based in another Member State is entitled sell a policy for compulsory civil liability only if certain conditions are met. Insurance will be valid throughout the Union, no matter where the accident takes place.

Taxation

Value Added Tax or VAT on motor vehicles is ordinarily paid in the country where the car is purchased, although under certain conditions, VAT is paid in the country of destination.
More information on the rules which apply when a vehicle is acquired in one EU Member State and is intended to be registered in another EU Member State is available on this link https://europa.eu/youreurope/citizens/vehicles/registration/taxes-abroad/index_en.htm.

Iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom id-dritt li jgħixu f’Malta fuq bażi tad-dritt taċ-ċaqlieq u r-residenza. Dan id-dritt japplika kemm jekk individwu jkun qiegħed jaħdem f’Malta kif ukoll jekk mhuwiex, iżda jkollu biżżejjed sostenn finanzjarju mingħajr ma jiddependi fuq fondi pubbliċi. Iċ-ċittadini tal-UE m’għandhomx bżonn viża biex jidħlu Malta.  Flimkien mal-membri tal-familja tagħhom li jkunu qed jakkumpanjawhom, dawn m’għandhomx l-obbligu li japplikaw għal dokument ta’ residenza għal perjodu ta’ tliet xhur mill-wasla tagħhom f’Malta. Minkejja dan, huma obbligati li jkollhom fil-pussess tagħhom dokument ta’ identifikazzjoni mill-pajjiż tagħhom, jiġifieri passaport jew karta tal-identità. 

Il-permess ta’ residenza

L-Att dwar l-Immigrazzjoni (Kapitolu 217 tal-Liġijiet ta’ Malta) huwa l-istrument legali li jirregola d-dħul ta’ ġewwa Malta.

Jekk persuna Ewropea tixtieq tibqa’ hawn għal aktar minn tliet xhur trid tkun qed teżerċita id-drittijiet tagħha skond il-liġi (studju, impjieg jew awtosuffiċjenza) u tapplika għal karta tar-Residenza. Din l-applikazzjoni ssir mal-Unit tal-Espatrijati  fi ħdan Identity Malta. Normalment, talbiet bħal dawn jiġu aċċettati jekk il-persuna kkonċernata tkun taħdem, turi li hija awtosuffiċjenti fost kundizzjonijiet oħrajn. Id-dokument ta’ residenza maħruġ lill-ċittadini Ewropej u l-membri tal-familja tagħhom ikollu validità ta’ ħames snin. 

Links:

The importance of transparency and mutual recognition of diplomas as a crucial complement to the free movement of workers

The possibility of obtaining recognition of one’s qualifications and competences can play a vital role in the decision to take up work in another EU country. It is therefore necessary to develop a European system that will guarantee the mutual acceptance of professional competences in different Member States. Only such a system will ensure that a lack of recognition of professional qualifications will not become an obstacle to workers’ mobility within the EU.

Main principles for the recognition of professional qualifications in the EU

As a basic principle, any EU citizen should be able to freely practice their profession in any Member State. Unfortunately the practical implementation of this principle is often hindered by national requirements for access to certain professions in the host country.

For the purpose of overcoming these differences, the EU has set up a system for the recognition of professional qualifications. Within the terms of this system, a distinction is made between regulated professions (professions for which certain qualifications are legally required) and professions that are not legally regulated in the host Member State.

Steps towards a transparency of qualifications in Europe

The European Union has taken important steps towards the objective of achieving transparency of qualifications in Europe:

• An increased co-operation in vocational education and training, with the intention to combine all instruments for transparency of certificates and diplomas, in one single, user-friendly tool. This includes, for example, the European CV or Europass Trainings.
• The development of concrete actions in the field of recognition and quality in vocational education and training.

Going beyond the differences in education and training systems throughout the EU

Education and training systems in the EU Member States still show substantial differences. The last enlargements of the EU, with different educational traditions, have further increased this diversity. This calls for a need to set up common rules to guarantee recognition of competences.

In order to overcome this diversity of national qualification standards, educational methods and training structures, the European Commission has put forward a series of instruments, aimed at ensuring better transparency and recognition of qualifications both for academic and professional purposes.

1. The European Qualifications Framework

The European Qualifications Framework is a key priority for the European Commission in the process of recognition of professional competences. The main objective of the framework is to create links between the different national qualification systems and guarantee a smooth transfer and recognition of diplomas.

2. The National Academic Recognition Information Centres (NARICs)

A network of National Academic Recognition Information Centres was established in 1984 at the initiative of the European Commission. The NARICs provide advice on the academic recognition of periods of study abroad. Located in all EU Member States as well as in the countries of the European Economic Area, NARICs play a vital role the process of recognition of qualifications in the EU.

3. The European Credit Transfer System (ECTS)

The European Credit Transfer System aims at facilitating the recognition of periods of study abroad. Introduced in 1989, it functions by describing an education programme and attaching credits to its components. It is a key complement to the highly acclaimed student mobility programme Erasmus.

4. Europass

Europass is an instrument for ensuring the transparency of professional skills. It is composed of five standardised documents

• a CV (Curriculum Vitae),
• a cover letter editor,
• certificate supplements,
• diploma supplements, and
• a Europass-Mobility document.

The Europass system makes skills and qualifications clearly and easily understood in the different parts of Europe. In every country of the European Union and the European Economic Area, national Europass centres have been established as the primary contact points for people seeking for information about the Europass system.

Ħaddiem żagħżugħ huwa individwu li laħaq is-16-il sena u li għandu inqas minn tmintax-il sena. Huma biss in-nies b’aktar minn 16-il sena li jistgħu jidħlu f’impjieg. L-aktar kuntratti ta’ impjieg komuni huma kuntratti full-time għal perjodu indefinit, li xi kultant jissejħu kuntratti permanenti. Madankollu, kuntratti ta’ impjieg temporanji b’terminu fiss qed isiru dejjem aktar komuni f’Malta. L-aħħar xejriet fis-suq tax-xogħol juru li kuntratti b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni kemm fi gradi maniġerjali ogħla kif ukoll fix-xogħol tas-sengħa għal kuntratti ta’ proġetti. 

Huwa possibbli li min iħaddem joffri bosta kuntratti b’terminu fiss wara xulxin, L-adozzjoni sħiħa tad-direttivi Ewropej timplika li wara ċertu numru ta’ snin (skont il-liġi Maltija, mhux aktar minn 4 snin), il-kuntratt ta’ impjieg temporanju jrid jinbidel f’kuntratt ta’ impjieg fiss u għaldaqstant, l-impjegat jingħata l-impjieg fuq bażi permanenti. 

F’Malta, it-tendenza li jiddaħħal persunal temporanju minn aġenziji speċjalizzati qiegħda tikber. Dawn is-servizzi jintużaw fl-oqsma ta’ ħiliet baxxi, iżda huma popolari wkoll fis-settur professjonali. L-aġenziji ta’ kiri ta’ persunal jistgħu jitolbu ħlas minn min iħaddem biex ikopru t-taxxi, l-assigurazzjoni nazzjonali, l-ispejjeż ta’ indennizz u tax-xogħol. 

Meta l-impjegat ikun f’impjieg part-time bi skeda ta’ ħin varjabbli, in-numru ta’ sigħat xogħol fil-ġimgħa għandu jkun in-numru medju ta’ sigħat xogħol fil-ġimgħa mifrux fuq perjodi suċċessivi ta’ tlettax-il ġimgħa kull wieħed li jibdew mill-ewwel ta’ Jannar ta’ kull sena kalendarja.

L-impjieg f’Malta dejjem jinvolvi kuntratt ta’ impjieg, jew taċitu jew inkella impliċitu, li fih l-impjegat jaqbel li jwettaq xogħol speċifiku għal min iħaddem għal pagi maqbula u jkun hemm dikjarazzjoni bil-miktub li turi l-kundizzjonijiet ta’ impjieg li sejrin jingħataw lill-impjegat mhux aktar tard minn 7 t’ijiem kalendarji wara li jingħata x-xogħol.

L-impjieg jista’ jkun għal terminu fiss jew għal terminu indefinit u fuq bażi full-time jew part-time. Għal kull tip ta’ impjieg li tidħol għalih, aqra sew it-termini u l-kundizzjonijiet ta’ impjieg biex tkun tista’ tifhem id-drittijiet u l-obbligi tiegħek. L-impjegatur huwa obbligat li jipprovdi kopji tal-kuntratt tal-impjieg bl-Ingliż u/jew bil-Malti. 

Il-frekwenza bejn il-pagamenti  ma tistax tkun itwal minn erba’ gimghat skont il-ligi. Il-paga  tista’ titħallas permezz ta’flus kontanti ,  ċekk jew direttament f’kont tal-bank.

Għandu jsir ftehim dwar perjodu ta’ prova (probation) fil-bidu tar-relazzjoni tax-xogħol. B’mod ġenerali, il-perjodu ta’ prova huwa ta’ sitt xhur, iżda f’karigi tekniċi, eżekuttivi, amministrattivi, u maniġerjali, fejn il-paga tkun taqbeż id-doppju tal-paga minima nazzjonali, il-perjodu ta’ prova huwa ta’ sena. Jista’ jigi miftiehem perjodu aqsar bejn il-partijiet. Matul l-ewwel xahar tal-perjodu ta’ prova, waħda mill-partijiet tista’ tikkanċella l-kuntratt ta’ impjieg mingħajr ma tagħti notice. Wara dan l-ewwel xahar, irid jingħata notice ta ġimgħa matul il-perjodu ta’ prova.

Jekk l-impjieg ta’ impjegat jiġi terminat għal raġunijiet ta’ nuqqas ta’ xoghol (redundancy) , il-persuna tkun intitolata għall-impjieg mill-ġdid jekk l-inkarigu li okkupa qabel jerġa’ jsir disponibbli fi żmien sena mid-data ta’ terminazzjoni tal-impjieg.

Meta min jimpjega jkun beħsiebu jittermina l-impjieg ta’ impjegat għal raġunijiet ta’ nuqqas ta’ xoghol (redundancy), dan għandu jittermina l-impjieg fuq il-bażi ta’ min daħal l-aħħar f’dik il-pozizzjoni/kategorija affettwata joħroġ l-ewwel.

Kuntratti ta’ impjieg temporanji u ta’ terminu fiss jiskadu meta l-perjodu speċifikat jintemm mingħajr ma jingħata avviż ta’ terminazzjoni.

Kwalunkwe impjegat b’kuntratt ta’ terminu fiss ta’ servizz li l-kuntratt tiegħu jkun skada u li jinżamm mill-impjegatur tiegħu għandu jitqies li qiegħed jinżamm fuq kuntratt b’perjodu indefinit jekk dak l-impjegat ma jingħatax kuntratt ta’ servizz ġdid fi żmien l-ewwel tnax-il jum ta’ xogħol wara l-iskadenza tal-kuntratt preċedenti. L-aktar kuntratti ta’ impjieg komuni huma kuntratti full-time b’perjodu indefinit, li xi kultant jissejħu kuntratt permanenti. Madankollu, kuntratti ta’ impjieg temporanju b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni f’Malta. L-aħħar xejriet fis-suq tal-impjiegi juru li kuntratti b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni kemm fi gradi maniġerjali għoljin u f’xogħol tas-sengħa għal kuntratti ta’ proġetti.

Kuntratt b’terminu fiss ma jistax jkun inqas minn sitt xhur, sakemm ma jkunx hemm raġunijiet oġġettivi, li jiġġustifikaw perjodu iqsar. Dawn ir-raġunijiet, iridu jitniżlu fil-kuntratt tal-impieg.

Huwa possibbli li min iħaddem joffri kuntratti b’terminu fiss wara xulxin Fin-nuqqas ta’ ġustifikazzjoni oggettiva, kuntratt ta’ impjieg b’terminu fiss isir kuntratt ta’ impjieg indefinit wara erba’ snin ta’ impjieg kontinwu b’kuntratt wieħed jew aktar b’terminu fiss u għaldaqstant, l-impjegat jingħata l-impjieg fuq bażi permanenti.

Emendi f’kuntratti ta’ impjieg: 

L-ebda bidla jew modifika fil-kundizzjonijiet tal-impjieg ma tista’ issir wara l-bidu tal-impjieg sakemm tali bidla jew modifika ma tkunx minħabba bidla fil-liġijiet, regolamenti jew ftehim kollettiv li jirregola l-post tax-xogħol.

Jistgħu jsiru emendi u dispożizzjonijiet fil-ftehimiet kollettivi  jew  f’xi ftehim  ieħor  li jsir  bejn  prinċipala u ħaddiema li huma aktar favorevoli għall-ħarsien tal-ħaddiema.

L-aġġornamenti fihom dispożizzjonijiet dwar il-protezzoni tas-saħħa u l-prevenzjoni ta’ inċidenti u dwar il-kondotta tal-persunal u l-ordni fi ħdan l-organizzazzjoni.

Min iħaddem ma għandux ikun obbligat jgħarraf lill-impjegat jekk l-emenda jew il-modifika tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg tkun ir-riżultat ta’ bidla fil-liġijiet, ir-regolamenti jew il-ftehim kollettiv li jirregolaw il-post tax-xogħol.

Il-liġi dwar l-impjiegi ta’ Malta tistpula li kwalunkwe impjegat b’kuntratt ta’ terminu fiss ta’ servizz li l-kuntratt tiegħu jkun skadielu u li jinżamm minn min iħaddmu, għandu jitqies li nżamm fuq kuntratt b’perjodu indefinit jekk it-tali impjegat ma jingħatax kuntratt ta’ servizz ġdid fi żmien l-ewwel tnax-il jum ta’ xogħol wara l-iskadenza tal-kuntratt preċedenti.

Links:

Ħaddiema Żgħażagħ

Il-ħaddiema żgħażagħ jibbenefikaw minn limiti ta’ ħin massimu mnaqqsa, iqsar minn dawk għall-ħaddiema akbar fl-età. Ma jistgħux jaħdmu aktar minn 8 sigħat kuljum u 40 siegħa fil-ġimgħa (medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa huwa l-massimu għall-ħaddiema akbar fl-età).

Kwalunkwe ħin imqatta’ fuq taħriġ minn persuna zaghzugha li taħdem f’xogħol teoriku u, jew xogħol prattiku kombinat, skema ta’ taħriġ jew skema ta’ esperjenza ta’ xogħol fuq il-post, għandu jingħadd bħala ħin tax-xogħol.

Jekk persuna żagħżugħa tkun impjegata minn aktar minn impjegatur wieħed, il-jiem ta’ xogħol u l-ħin tax-xogħol għandhom ikunu kumulattivi u m’għandhomx jaqbżu l-jiem ta’ xogħol u l-ħinijiet tax-xogħol stabbiliti minn dawn ir-regolamenti. 

Għandu jkun id-dover ta’ min iħaddem li jiżgura jekk persuna żagħżugħa hijiex qiegħda taħdem għal impjegatur ieħor u li jkun jaf bil-ħin tax-xogħol fi kwalunkwe impjieg ieħor.

Jekk persuna żagħżugħa jkollha aktar minn impjieg wieħed, għandu jkun id-dover tal-persuna adoloxxenti li tgħarraf lill-impjegatur bis-sigħat ta’ xogħol li ħadmet għal impjegatur ieħor.

Impjegatur ma għandux iħalli lil persuna żagħżugħa twettaq xi tip ta’ xogħol fi kwalunkwe jum li fih il-persuna żagħżugħa tkun għamlet xi forma ta’ xogħol għal xi impjegatur ieħor, sakemm il-ħin tax-xogħol aggregat ma’ aktar minn impjegatur wieħed f’dak il-jum ikun ma jaqbiżx il-ħin totali li t-tali persuna żagħżugħa tista’ taħdem skont il-liġi għal impjegatur wieħed f’dak il-jum skont dawn ir-regolamenti.

L-ebda persuna adoloxxenti ma għandha taħdem bejn l-10 p.m. fi kwalunkwe jum wieħed u s-6 a.m. tal-jum ta’ wara.

Ħaddiema b’diżabilità

Id-drittijiet tal-ħaddiema b’diżabilità huma mħarsa mill-Att dwar l-Opportunitajiet Indaqs (Persuni b’Diżabilità) tal-2000. L-Att jipprojbixxi lill-impjegaturi milli jiddiskriminaw kontra l-ħaddiema b’diżabilità.

Organizzazzjoni indipendenti, il-Kummissjoni ghad-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (CRPD), taħdem biex telimina d-diskriminazzjoni kontra l-persuni b’diżabilità. Tipprovdi pariri, informazzjoni u appoġġ lill-persuni b’diżabilità u lill-familji tagħhom.

Interns

Meta niġu għall-internships, l-impjegatur ghandu jimla il-formola ta’ bidu ta impjieg. Jekk l-internship jkun bla hlas, huwa rrakkomandat li xorta jkun hemm kuntratt , bejn intern u l-impjegatur, li jkopri il-kundizzjonijiet tal-internship. 

Links:

Il-ftuħ ta’ attività indipendenti f’Malta huwa proċess dirett u jinvolvi l-passi li ġejjin:

• Irreġistra mad-Dipartiment tas-Sigurta’ Soċjali biex ġġib numru tas-Sigurta’ Soċjali. Dan il-proċess jista jsir onlajn jew ġewwa wieħed mil-uffiċji tagħhom.
• Irreġistra mal-Jobsplus billi tibgħat formola għall-ingaġġ kemm għall-impjegatur kif ukoll għall-impjegati tiegħu. Dawn il-formoli jistgħu jinstabufil-websajt tal-Jobsplus
• Irreġistra mad-Dipartiment tat-Taxxi Interni bħala ħaddiem indipendenti ġewwa l-uffiċċju għall-klijenti tiegħu jew permezz tal-websajt tiegħu
• Irreġistra mad-Dipartiment tat-Taxxa fuq il-Valur Miżjud b’mod personali jew permezz tal-websajt tiegħu
• Applika għal Liċenzja Kummerċjali mad-Dipartiment tal-Kummerċ. Jekk in-negozju jinvolvi importazzjoni jew esportazzjoni, hija meħtieġa wkoll liċenzja li tawtorizzak timporta jew tesporta.

Minbarra dawn, wieħed jista’ jkollu bżonn jikkuntattja wieħed mill-banek lokali wkoll. Il-fergħat jinstabu kważi fil-lokalitajiet kollha madwar Malta u Għawdex. Żewġ entitajiet oħrajn li jistgħu jkunu utli huma l-Awtorità Maltija dwar l-Ippjanar (PA) u l-Malta Enterprise (ME).

Il-PA toħroġ kull tip ta’ permess ta’ ppjanar u żvilupp. Dawn jistgħu jvarjaw minn “bidla fl-użu” ta’ bini eżistenti sa permessi kompletament ġodda għal siti ġodda. Dawn il-permessi jieħdu f’kunsiderazzjoni bosta fatturi li jvarjaw minn faċilitajiet ta’ parkeġġ sa kwistjonijiet ambjentali.

Il-Business First hija l-aġenzija tal-gvern li tiffoka fuq li tattira l-investiment lejn Malta u fuq l-appoġġ tal-impriżi f’Malta. Tista’ tiggwida lill-ħaddiema prospettivi li se jaħdmu għal rashom fil-mistoqsijiet kollha tagħhom.

Links:

L-impjegati kollha jirċievu żidiet annwali fil-paga marbutin mal-għoli tal-ħajja. Anki l-impjegati b’paga minima huma intitolati għal bonuses addizzjonali. Ir-rati bis-siegħa, bil-jum u bl-imqieta jitħallsu tal-inqas darbtejn fix-xahar. Is-salarji jitħallsu tal-inqas darba kull erba’ gimghat.

Il-paga nazzjonali minima (fil-gimgħa) ta’ Malta għall-2025 hija:

18-il sena u aktar                                  €  221.78

17 il-sena                                              €  215.00

16 il-sena                                              €  212.16

Ta’ min jinnota li għad li hemm paga minima stipulata, ħafna mill-pagi jitħallsu aktar minn din ir-rata.

Il-pagament minimu ta’ impjieg għal bosta setturi huwa rregolat mill- Ordnijiet tal-Kunsilli tal-Pagi li Jirregolaw il-Pagi jew permezz ta’ ftehimiet kollettivi speċifiċita’ intrapriżi. Dawn il-ftehimiet legalment vinkolanti huma applikati b’mod uniformi għall-Maltin u għall-ħaddiema barranin. Kultant, il-ftehimiet kollettivi jiggarantixxu kundizzjonijiet u privileġġi speċjali fl-intrapriża li jkun japplika dak il-ftehim kollettiv. 

L-impjegati jistgħu jirċievu rimborż addizzjonali f’forma ta’ vettura tal-kumpanija, residenza, spejjeż tal-komunikazzjoni, u assigurazzjoni tas-saħħa. Benefiċċji ta’ valur għoli bħal karozzi tal-kumpanija jitqiesu bħala dħul taxxabbli u għalhekk, jingħataw valur taxxabbli mill-awtoritajiet tat-taxxi.

Mill-ewwel ta’ Jannar 2019, l-impjegatur hu marbut li jagħti lill-impjegati tiegħu payslip dettaljata qabel jew fid-data li fiha jkun dovut li tingħata l-paga. Il-payslip għandha tinkludi –

• l-isem tal-impjegatur u tal-impjegat,
• l-indirizz tal-impjegatur,
• it-titlu tal-pożizzjoni tal-impjegat,
• is-somma totali tal-pagi mħallsa u l-breakdown tagħha,
• il-perjodu  li  fir-rigward  tiegħu l-kontenut tagħha jirrelata,
• in-numru ta’ sigħat  normali maħduma  inklużi dawk maħduma fil-ġurnata tal-Ħadd jew fi btala pubblika meta dan ikun parti mis-sigħat skedati normali tax-xogħol;
• in-numru ta’ sigħat imħallsa bħala overtime jew b’rata speċjali klassifikati bħala dawk li nħadmu barra s-sigħat ta’ xogħol f’ġurnata jew fil-ġimgħa, sigħat maħduma l-Ħadd jew fi btala pubblika;
• in-numru ta’ sigħat ta’ liv annwali li ttieħdu u l-bilanċ ta’ liv li jkun fadal;
• pagi bażiċi riċevuti;
• breakdown ta’ kwalunkwe bonuses, allowances jew commissions riċevuti; u
• kwalunkwe tnaqqis effettwat, inklużi kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali nazzjonali, taxxa u oħrajn.

Jekk l-impjegatur jonqos milli jagħti payslip dettaljata, hu stess ikollu l-obbligu li jippreżenta prova li tiskoplah mingħajr ebda dubju minn kwalunkwe responsabbiltà. Barra minn hekk, fejn ikun hemm żewġ payslips differenti għall-istess perjodu, tipprevali dik il-payslip li tkun l-aktar favorevoli għall-impjegat ikkonċernat. 

Links:

Il-ħin tax-xogħol fil-ġimgħa tal-kumpaniji u l-organizzazzjonijiet Maltin huwa ta’ 40 siegħa fil-ġimgħa.

Skond il-liġi ta’ Malta, il-ħin tax-xogħol massimu fil-ġimgħa għat-tipi kollha ta’ setturi tax-xogħol huwa ta’ 48 siegħa (jiġifieri 40 siegħa ħin tax-xogħol u 8 sigħat sahra), inkluża s-sahra, li trid titħallas iżjed. L-ebda impjegatur ma jista’ jobbliga lil ħaddiem jaħdem aktar mill-medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa sakemm ma jkunx kiseb il-qbil bil-miktub tal-ħaddiem biex jaħdem aktar mill-medja ta’ 48 siegħa.

Il-ħinijiet ta’ xogħol attwali jvarjaw skont is-settur u huma rregolati minn ftehimiet kollettivi u mill- Ordnijiet tal-Kunsilli tal-Pagi li Jirregolaw il-Pagi , speċifiċi għal kull industrija.

Organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol

L-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol hija prerogattiv tal-organizzazzjoni li timpjega fi ħdan il-limiti tar-rekwiżiti statutorji relevanti (perjodi ta’ mistrieħ, waqfiet, liv annwali u ħin billejl). 

Skont il-leġiżlazzjoni 452.87 dwar l-Organizzazzjoni tal-Ħin tax-Xogħol promulgamata f’April 2004, ir-regoli li ġejjin japplikaw għas-setturi kollha:

• Kull ħaddiem huwa intitolat għal perjodu ta’ mistrieħ kuljum għal minimu ta’ ħdax-il siegħa konsekuttiva għal kull erba’ u għoxrin siegħa li matulhom il-ħaddiem jaħdem għall-impjegatur tiegħu.
• Kull ħaddiem huwa intitolat għal waqfa ta’ mistrieħ ta’almenu kwarta  meta l-jum tax-xogħol ikun itwal minn sitt sigħat.
• Kull ħaddiem huwa intitolat għal perjodu ta’ mistrieħ bla interruzzjoni ta’ erba’ u għoxrin siegħa fil-ġimgħa, minbarra l-perjodu ta’ mistrieħ ta’ kuljum ta’ ħdax-il siegħa għal kull perjodu ta’ sebat ijiem li matulhom il-ħaddiem jaħdem għal min iħaddmu.
• Bħala minimu, kull ħaddiem huwa intitolat għal liv annwali mħallas li hu ekwivalenti f’sigħat għal erba’ ġimgħat u erbat ijiem xogħol ikkalkolati fuq il-bażi ta’ ġimgħa xogħol ta’ erbgħin siegħa, u jum ta’ xogħol ta’ tmien sigħat u  minn dan l-intitolament ta’ liv annwali mħallas, perjodu minimu ekwivalenti għal erba’ gimgħat  ma jistax jiġi sostitwit b’benefiċċju minfloku.
• Is-sigħat normali tax-xogħol ta’ ħaddiem li jaħdem billejl ma għandhomx jaqbżu medja ta’ tmien sigħat fi kwalunkwe perjodu ta’ erba’ u għoxrin siegħa. Min iħaddem għandu jiżgura li l-ebda ħaddiem li jaħdem billejl li x-xogħol tiegħu jinvolvi perikli speċjali jew stress fiżiku jew mentali qawwi ma jaħdem għal aktar minn tmien sigħat fi kwalunkwe perjodu ta’ erba’ u għoxrin siegħa li matulhom jaħdem ta’ billejl.

Sahra

Bħala medja, is-sahra, definita bħala sigħat ta’ xogħol wara l-ħinijiet normali tax-xogħol, ma għandhiex taqbeż il-ħin tax-xogħol massimu stipulat mil-liġi dwar l-impjiegi, jiġifieri medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa, sakemm l-impjegat ma jagħtix kunsens bil-miktub biex jaħdem għal perjodi itwal minn jeddu.

Links:

Liv annwali

L-impjegati b’impjieg full-time b’40 siegħa fil-ġimgħa huma intitolati għal  224  siegħa liv għal vaganza fis-sena 2025. Dan il liv jinkludi festa nazzjonali jew btala pubblika li jaħbtu fil-ġurnata tas-Sibt jew il -Ħadd jew f’ġurnata ta’ mistrieħ tal-ġimgħa. 

Il-Festi Nazzjonali u Pubbliċi jammontaw għal 14-il jum ta’ xogħol oħrajn. Din li ġejja hija l-lista tal-festi nazzjonali u pubbliċi fis-sena:

01 ta’ Jannar                  L-Ewwel tas-Sena

10 ta’ Frar                      Festa ta’ San Pawl

19 ta’ Marzu                   Festa ta’ San Ġużepp

31 ta’ Marzu                   Jum il-Ħelsien – Jum Nazzjonali

< Data li Tvarja >           Il-Ġimgħa l-Kbira

01 ta’ Mejju                    Jum il-Ħaddiem

7 ta’ Ġunju                     Sette Giugno – Festa Nazzjonali

29 ta’ Ġunju                   Il-Festa ta’ San Pietru u San Pawl (L-Imnarja)

15 ta’ Awwissu               Santa Marija 

08 ta’ Settembru            Jum il-Vitorja – Festa Nazzjonali

21 ta’ Settembru            Jum l-Indipendenza – Festa Nazzjonali

08 ta’ Diċembru              Festa tal-Kunċizzjoni

13 ta’ Diċembru              Jum ir-Repubblika – Festa Nazzjonali

25 ta’ Diċembru              Il-Milied

L-impjegati kollha  part-time, li għandhom ikunu intitolati pro rata għal:

• L-intitolament minimu tal-festi pubbliċi kollha u liv għal vaganza annwali, liv għal mard, liv għal twelid, liv għal mewt fil-familja, liv għaż-żwieġ u liv għal korriment applikabblif’termini tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg rikonoxxuti u għal liv tali oħra stabbilita permezz tal-Att.
• Kwalunkwe intitolament għal bonuses statutorji u supplimenti oħrajn tad-dħul li huma intitolati għalihom impjegati full-time li għandhom kompiti simili mal-istess impjegatur f’termini tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg applikabbli għalihom.

Liv tal-Maternità

Impjegata tista’ tapplika għal liv tal-maternità għal perjodu mingħajr waqfien ta’ erbatax-il ġimgħa li mis-sena 2013 gie estiz ghal tmintax-il gimgha. Trid tinnotifika lill-impjegatur tal-inqas erba’ ġimgħat qabel tibda l-liv tal-maternità, sa fejn dan ikun raġonevolment prattikabbli.

Il-liv tal-maternità jista’ jintuża kif ġej:

• sitt ġimgħat tal-intitolament tal-liv tal-maternità li jrid jittieħed bilfors eżatt wara d-data ta’ twelid;
• erba’ ġimgħat ta’ liv tal-maternità li jrid jittieħed eżatt qabel id-data mistennija ta’ twelid, sakemm ma jsirx qbil mod ieħor bejn min iħaddem u l-impjegata;
• il-bilanċ ta’ intitolament li jifdal li jrid jintuża, bis-sħiħ jew b’mod parzjali, jew eżatt qabel jew eżatt wara l-perjodi msemmija hawn fuq, skont kif tista’ titlob l-impjegata:

Jekk ma tistax tibbenefika mill-intitolament tal-liv tal-maternità qabel id-data ta’ twelid, il-bilanċ tal-intitolament jista’ jintuża wara t-twelid. 

Impjegata bil-liv tal-maternità għandha tkun intitolata għal 14-il ġimgħa liv tal-maternità b’paga sħiħa li tithallas mill-impjegatur taghha. 

Liv tal-Ġenituri

Kemm ħaddiema rġiel kif ukoll nisa għandhom id-dritt individwali li jingħataw liv tal-ġenituri fil-każ ta' twelid, adozzjoni,  fostering jew kustodja legali ta' tfal biex ikunu jistgħu jieħdu ħsieb dak il-wild.

L- intitolament tal-liv tal ġenituri huwa ta’ erba’ (4) xhur għal kull ġenitur sakemm il-wild jagħllaq t-tmien (8) snin.

Għal dawk it-tfal li twieldu qabel it-2 ta’ Awissu 2022, dan il-liv mhuwiex mħallas. 

Il-liv tal-ġenituri ta’ tfal li twildu wara it-2 ta’ Awissu 2022, għandu jitħallas għall-perjodu ta’ xahrejn (8 ġimgħat), bl-istess rata stabbilita għall-intitolament għall-benefiċċju tal-mard  taħt  l-Att dwar  is-Sigurtà  Soċjali u għandu jittieħed f’ perjodi ġimgħatejn mil-inqas.

Kif jitħallas il-liv tal- ġenituri għal kull ġenitur jiddependi skont l-età tal- wild li għalihom applikaw għal-liv tal- ġenituri u għandu jitħallas  b’ dan il- mod:

(a) Jekk il-wild li għalih ingħata l-liv tal-ġenituri ma jkunx għadu għalaq erba’ (4) snin - jitħallas ħamsin fil-mija (50%) tal-intitolament (4 ġimgħat);

(b) Jekk il-wild li għalih ingħata l-liv tal-ġenituri jkun għalaq erba’ snin (4), iżda ma jkunx għadu għalaq sitt (6) snin - jitħallas ħamsa  u  għoxrin fil-mija  (25%)  tal-intitolament (ġimagħtejn);

(ċ) Jekk il-wild li għalih ingħata liv tal-ġenituri jkun għalaq sitt snin (6), iżda ma jkunx għadu għalaq tmien (8) snin -  jitħallas ħamsa  u għoxrin  fil-mija  (25%) tal-intitolament (ġimgħatejn).

Fil- każ  ta’  liv tal-ġenituri  li  jingħata lil foster  carers, ir-rata  ta’ pagament  għandha  tkun kif spjegat hawn fuq, iżda l-pagament jingħata għal kull ġenitur li  japplika għal-liv  tal-ġenituri  u mhux  għal  kull wild  li jiġi fostered.

Il-ħaddiem irid ikun ilu jaħdem mal-istess impjegatur għal perjodu kontinwu ta’ mill-anqas tnax (12) il-xahar sabiex ikun eliġibbli biex japplika għal-Liv tal- Ġenituri, sakemm perjodu iqsar ma jkunx ġie miftiehem.

Min jħaddem huwa obbligat iżomm rekord tal-liv tal-ġenituri mogħti lil kull ħaddiem. 

Il-ħaddiem jista’ jagħmel talba bil-miktub sabiex jingħata rendikont ta’ din l-informazzjoni. Ir- rikjesta tista’ ssir ukoll wara t-terminazzjoni tal-impjieg. Min jħaddem għandu jgħaddi dikjarazzjoni bil-miktub tal-leave fi żmien ġimagħatejn (2) mit-talba.

Liv għall-Mard

L-impjegati jridu jgħarrfu lill-impjegatur malajr kemm jista’ jkun meta jħossuhom ma jifilħux. Hemm bżonn ta’ ċertifikat mediku.

L-impjegati huma intitolati għal pagi matul il-mard tagħhom skont il-liġi Maltija jew ftehimiet kollettivi applikabbli. Meta l-intitolament ta’ liv għal mard jintuża kollu, l-impjegatur ma jibqax obbligat iħallas il-pagi. L-impjegat jista jkun intitolat għal benefiċċji tal-mard mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali.

F’dak li għandu x’jaqsam ma’ Liv għall-Mard, l-impjegat għandu jkollu d-dritt li jitlob sa massimu ta’ erba’ darbiet fis-sena, l-entitlement ta’liv għall-mard u n-numru ta’ sigħat li l-impjegat li ikun ħa bħala liv għall-mard f’sena kalendarja. L-impjegatur huwa obbligat li jagħti din l-informazzjoni bil-miktub fi żmien ħamest ijiem tax-xogħol mit-talba. ​

Liv oħra

L-impjegaturi huma obbligati bil-liġi biex jagħtu lil kull impjegat minimu ta’ ħmistax-il siegħa totali mħallsa fis-sena bħala ħin ta’ waqfien mix-xogħol għal kwistjonijiet familjari urġenti. In-numru totali użat mill-impjegat għal raġunijiet familjari urġenti għandu jitnaqqas mill-intitolament tal-liv annwali tal-impjegat. 

L-impjegatur għandu jkollu d-dritt li jistabbilixxi n-numru massimu ta’ sigħat ta’ ħin ta’ waqfien mix-xogħol f’kull każ partikolari, ħlief li dak il-ħin minimu ma għandux ikun ta’ inqas minn siegħa għal kull każ sakemm ma jkunx hemm il-qbil speċifiku tal-impjegat. L-impjegatur għandu jkollu d-dritt li jitlob provi relatati skont kif ikun meħtieġ biex jivverifika u jikkonferma t-talba għal liv urġenti mill-impjegat. L-impjegati part-time għandhom ikunu intitolati għal intitolament ta’ liv urġenti pro rata.

Links:

It-terminazzjoni tal-impjieg tista’ ssir jekk min iħaddem ikollu raġuni serja biex iwaqqaf ir-relazzjoni tax-xogħol. Din ir-raġuni tista’ tikkonċerna l-impjegat individwali, jew tista’ tkun kollettiva, tappartjeni għal diffikultajiet finanzjarji jew operattivi. Dawn jinkludu tnaqqis fil-volum tax-xogħol għal raġunijiet ekonomiċi jew kawżi relatati mal-produzzjoni. L-impjieg jista’ jiġi terminat minħabba ksur serju tar-regoli.

Min iħaddem irid jgħarraf lill-impjegat xi żmien qabel ma jitwaqqaf l-impjieg jekk ir-raguni tat-tmien ta’l-imjpieg hija sensja. Sakemm ma jiġix iddikjarat mod ieħor, dan il-perjodu ta’ avviż minn qabel jiddependi fuq kemm ikun dam l-impjieg.

L-impjegat jista’ jwaqqaf l-impjieg fi kwalunkwe ħin, u sakemm ma jkunx maqbul mod ieħor, il-perjodu ta’ avviż minn qabel huwa bejn ġimgħa u tnax-il ġimgħa, skont kemm ikun dam l-impjieg.

Il-perjodi ta’ avviż minn qabel f’Malta huma kif ġej, li japplika biss ghall-impieg fuq bazi indefinit:

Aktar minn xahar iżda mhux aktar minn 6 xhur - ġimgħa

Aktar minn 6 xhur iżda mhux aktar minn sentejn - ġimagħtejn

Aktar minn sentejn iżda mhux aktar minn 4 snin - 4 ġimgħat

Aktar minn 4 snin iżda mhux aktar minn 7 snin - 8 ġimgħat

Aktar minn 7 snin - ġimgħa addizzjonali għal kull sena sussegwenti ta’ servizz sa massimu ta’ 12-il ġimgħa

Jista’ jsir qbil dwar perjodi itwal bejn min jimpjega u l-impjegat fil-każ ta’ inkarigi tekniċi, amministrattivi, eżekuttivi jew maniġerjali.

Il-perjodu ta’ avviż minn qabel jibda fil-jum tax-xogħol wara l-jum li fih jingħata l-avviż minn qabel.

L-impjegati li jħossu li tkeċċew mingħajr raġuni valida jew li jallegaw li saret diskriminazzjoni kontrihom għandhom jikkonsultaw lid-Dipartiment tar-Relazzjonijiet Industrijali u tal-Impjieg, lit-trejdjunjin tal-post tax-xogħol u/jew ifittxu parir legali biex jirreferu l-każ tagħhom fit-Tribunal Industrijali.

L-impjegati għandhom id-dritt li jitolbu ittra ta’ referenza meta jintemm l-impjieg. Referenza tindika t-tul tal-impjieg u t-tip ta’ xogħol imwettaq.

L-impjegatur għandu l-obbligu li jibgħat formola tat-tmiem tal-impjieg lil Jobsplus fejn titniżżel ukoll ir-raġuni għalfejn l-impjieg ġie terminat. L-impjegat u l-impjegatur it-tnejn jirċievu notifika meta il-formola tiġi proċessata. Jekk l-(ex) impjegat ma jaqbilx mar-raġuni ta’ tmiem tal-impjieg għandu ċans qasir li jappella din ir-raġuni u jipprovdi l-evidenza. 

Links:

L-impjegati kollha, kemm jekk persunal tal-uffiċċju, ħaddiema jew apprendisti, għandhom il-possibilità li jkunu rrappreżentati minn unjoni tal-ħaddiema fuq ix-xogħol. Ir-responsabilitajiet, il-privileġġi u l-obbligu tal-unjoni huma rregolati fl-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali. L-impjegati li jiltaqgħu ma’ problemi fuq ix-xogħol jistgħu jitkellmu mal-unjoni relevanti għall-industrija tagħhom biex jitolbu għajnuna. Hemm organizzazzjoni rappreżentattiva separata għall-protezzjoni ta’ każijiet speċjali bħad-diżabilità u l-ugwaljanza bejn is-sessi.

Għall-finijiet kollha tal-liġi, trejdjunjin u assoċjazzjoni tal-impjegati għandhom jitqiesu assoċjazzjoni ta’ persuni u mhux korp korporattiv, iżda fost elementi oħrajn, għandu jkollhom il-kapaċità li jagħmlu kuntratti. Iż-żewġ trejdjunjins ġenerali f’Malta huma l-General Workers’ Unjoni u l-Union Ħaddiema Magħqudin. Tista’ tinkiseb lista tat-trejdjunjins irreġistrati u l-assoċjazzjonijiet tal-impjegati kollha mingħand ir-Reġistratur tat-Trejdjunjins, 121, Triq Melita, Valletta, Malta, jew wieħed jista jaċċessa dan il-link:

Links:

L-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali tal-2002 hija l-liġi ewlenija li tirregola r-relazzjonijiet tax-xogħol f’Malta. L-Att jindirizza l-kundizzjonijiet individwali ta’ impjieg u r-relazzjonijiet industrijali kollettivi. L-Att jispeċifika wkoll mekkaniżmi għar-riżoluzzjoni volontarja u obbligatorja ta’ kunflitt industrijali.

L-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali jipprovdi għal sejbien ta’ soluzzjonijiet b’mod volontarju għal tilwim permezz ta’ medjazzjoni u konċiljazzjoni u għal soluzzjoni li tiġi determinata mit-Tribunal Industrijali. Is-servizzi ta’ konċiljazzjoni offruti mid-Dipartiment tar-Relazzjonjiet Industrijali u Mpiegi huma miftuħa għal trade unions u prinċipali meta tinqala tilwima ta’ xogħol. Ir-raġunijiet għalfejn jinqalgħu tilwimiet ta’ xogħol jistgħu ikunu varji bħal interpretazzjoni ta ftehim kollettiv, negozjar ta’ ftehim kollettiv, kwistjonijiet ta’ dixxiplina, kwitjonijietta’ rikkonoxximent ta’ tarde union, etc. Il-konċiljazzjonijiet ikunu imexxija minn uffiiċjala tad-Dipartiment. Il-konċiljatur jipprova jressaq il-partijiet ta-tilwima għal ftehim li jrid ikun slond il-parametri tal-liġi. Il-konċiljatur jista jagħmel rakkomandazzjonijiet iżda irrid jibqa imparzjali. Normalment jintlaħaq  ftehim f’aktar minn żewġ terzi tal-każijiet kollha.

Meta ma jintlaħaqx ftehim permezz  ta’ konċiljazzjoni, il-każ jista jiġi rriferut lit-Tribunal Industrijali. It-tribunal huwa organizzazzjoni ġudizzjarja, imwaqqfa skont l-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali, u għandu l-awtorità fuq kunflitti dwar ir-relazzjonijiet tal-impjiegi u industrijali. Id-deċiżjonijiet tat-Tribunal huma vinkolanti u mhumiex soġġetti għal appell għal perjodu minimu stipulat ta’ tnax-il xahar. 

Strajkijiet

Il-leġiżlazzjoni dwar l-impjiegi tirrikonoxxi b’mod speċifiku l-permessibilità tal-istrajkijiet u lockouts bħala espressjoni ta’ assoċjazzjoni ħielsa, għad li l-istrajkijiet jistgħu jiġu projbiti mil-liġi għal setturi speċifiċi. L-istrajkijiet u l-lockouts huma permissibbli meta jkollhom x’jaqsmu mar-relazzjonijiet tax-xogħol u meta ma jkun hemm l-ebda obbligu ta’ xkiel bħal pereżempju biex jinżammu relazzjonijiet tax-xogħol paċifiċi. Min jimpjega mhuwiex obbligat iħallas pagi sakemm idumu l-istrajkijiet.

Links: