Kundizzjonijiet tal-Ħajja u tax-Xogħol: Malta

Dawk li jkunu qegħdin ifittxu xogħol u jkunu għadhom ma waslux Malta għandhom jikkuntattjaw l-uffiċju tal-EURES Malta biex ikunu jistgħu joffru gwida personalizzata fuq kif u fejn wieħed jista jfittex impjieg.

Jekk persuni qed jfittxu xogħol u waslu ġewwa Malta, dawn jistgħu jirreġistraw mas-Servizz Pubbliku tal-Impjiegi ta’ Malta, Jobsplus permezz tal-websajt (www.jobsplus.gov.mt)  jew ġewwa wieħed mill-Jobcentres (diversi lokalitajiet li jistgħu jinstabu min fuq il-websajt tal-Jobsplus). Importanti li wieħed jagħmel appuntament qabel ma jżur wieħed mill-Jobcentres. In-numri tat-telefon jistgħu jinstabu wkoll mill-websajt tal-Jobsplus. 

Is-servizzi tal-EURES jingħataw fi ħdan Jobsplus. Dawn il-persuni jistgħu jaċċessaw l-opportunitajiet ta’ xogħol permezz tal-paġna ewlenija fuq l-Internet tal-Jobsplus jew il-paġna ewlenija tal-EURES. Din il-websajt fiha database ta’ postijiet battala li fiha jista’ jsir tiftix skont l-industrija, ix-xogħol u r-reġjun. Hemm anki faċilità ta’ tiftix ta’ CVs li tista’ tintuża minn dawk li jħaddmu biex isibu persuni li qegħdin ifittxu impjieg. Meta persuna tirreġistra mal-Jobsplus bħala persuna bla xogħol tingħata għajnuna personalizzata fil-forma ta’ Employment Adviser.

Il-postijiet battala tax-xogħol huma rreklamati wkoll f’rivisti kummerċjali u gazzetti lokali. Hemm anki numru ta’ aġenziji tal-impjiegi privati disponibbli.

Links:

L-applikazzjonijiet kollha għax-xogħol għandu jkollhom Curriculum Vitae (CV) miktub bl-Ingliż u ittra/emajl ta' introduzzjoni (covering letter). L-applikazzjoni għax-xogħlijiet għandhom jkunu ttajpjati.

Normalment, ic-CV ma jkunx itwal minn żewġ paġni. Huwa rrakkomandat li jintuża l-format standard tac-CV Ewropew. Dan jista’ jitniżżel mil-websajt tal-Europass (dettalji fit-taqsima tal-links).  Is-sempliċità, il-konċiżjoni u r-reqqa huma rrakkomandati. Ic-CV għandu jinkludi l-elementi li ġejjin: dettalji personali, edukazzjoni, għarfien ta’ lingwi, ħiliet oħra, b’mod partikolari oqsma ta’ kompetenza, informazzjoni dwar il-karriera u l-passatempi.

Normalment, l-ittri/emajls li jakkumpanjaw l-applikazzjoni jkunu konċiżi u mhux itwal minn ftit paragrafi. L-ittra hija għodda vitali biex tagħti lil min iħaddem informazzjoni dwar il-prospetti tal-karriera, l-isfond edukattiv, l-esperjenza professjonali u d-disponibilità. Esprimi interess fil-post battal u uża l-ittra li takkumpanja l-applikazzjoni biex tikkonvinċi lil min ikun ser jintervistak bil-kredenzjali tiegħek.  

Uħud minn dawk li jħaddmu jipprovdu l-formoli ta’ applikazzjoni tagħhom stess li jridu jimtlew mill-applikanti. Ċerti formoli huma standard, filwaqt li oħrajn jistaqsu aktar dwar esperjenzi ta’ xogħol preċedenti u jużaw mistoqsijiet inqas strutturati (miftuħin). Wara li jaraw ic-CV, min iħaddem jista’ jsejjaħ lill-applikanti għal intervista. Jista jagħti l-każ li l-applikant jiġi mgħajjat għal aktar minn intervista waħda. F’każijiet oħra jista jsir assessjar ieħor biex ikomplu jevalwaw il-ħiliet tal-applikant vis-a-vis x’inhu mitlub f’dak l-irwol partikolari. 

F’xi każijiet, qabel jingħata l-impjieg, jista’ jkun hemm bżonn eżami mediku. Jinħareġ ċertifikat mediku minn tabib rikonoxxut li jiddikjara jekk kandidat jissodisfax l-istandard meħtieġ u jekk huwiex f’saħħtu biżżejjed għax-xogħol speċifikat.

Links.  

Definizzjoni

It-traineeships jistgħu jiġu deskritti bħala forma ta’ prattika tax-xogħol li tinkludi komponent ta’ taħriġ skont il-Kapitolu 576 - Att dwar tagħlim Ibbażat fuq ix-Xogħol u l-Apprendistat.

Ħarsa ġenerali

It-Traineeships jew l-Iskema tal-Work Exposure hija amministrata minn Jobsplus,  s-Servizz Pubbliku tal-Impjiegi ta’ Malta.

L-Iskema tal-Work Exposure hija maħsuba biex tipprovdi lil dawk li qed ifittxu impjieg b’taħriġ prattiku li jgħin lill-individwi jiksbu l-għarfien, il-ħiliet u l-kompetenzi meħtieġa biex isibu u jżommu l-impjieg. It-traineeships huma bbażati fuq 240 siegħa ta’ prattika fuq il-post tax-xogħol. Il-programmi offruti huma xprunati mis-suq tax-xogħol, fejn il-preferenzi tal-impjieg tal-persuni li qed ifittxu impjieg jitqabblu minn Jobsplus mat-talbiet magħmulin mill-impjegaturi li jkunu qed jipparteċipaw fl-iskema.

It-trainees li jipparteċipaw fi skemi ta’ taħriġ jingħataw ċertifikat li juri l-parteċipazzjoni tagħhom fit-taħriġ fuq il-post tal-impjieg. 

Il-parteċipanti huma intitolati għal allowance għal kull siegħa li jattenduli titħallas minn Jobsplus u li tiġi kkalkulata fuq il-paga minima nazzjonali. 

Eliġibbiltà

’L-Iskema hija miftuħa għal individwi li fid-data tal-applikazzjoni jissodisfaw il-kriterji li ġejjin:

• għandhom bejn l-20 u l-64 sena;
• bħalissa mhumiex f’impjieg;
• qatt ma pparteċipaw fl-istess skema qabel. 

Fil-każ ta’ ċittadini tal-UE/taż-ŻEE/Svizzeri jew TCNs, huwa meħtieġ ukoll permess ta' residenza validu li jkopri mill-inqas it-tul kollu tat-traineeship.

Implementazzjoni

F'konformità mar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill dwar il-Qafas ta’ Kwalità għat-Traineeships, it-traineeships f’Malta ma jdumux aktar minn 12-il ġimgħa. 

B’konformità mar-Rakkomandazzjoni tal-Kunsill, it-traineeships f’Malta huma bbażati fuq ftehim bil-miktub bejn l-impjegatur, it-trainee u rappreżentant ta’ Jobsplus. 

Il-kundizzjonijiet tax-Xogħol u tal-Għajxien-

Il-parteċipanti huma intitolati għal allowance li titħallas minn Jobsplus u li tiġi kkalkulata fuq il-paga minima nazzjonali. Din tiġi kkalkulata fuq kull siegħa li jattendu.

Fejn issib l-opportunitajiet

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Finanzjament u appoġġ

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Fejn tirreklama l-opportunitajiet

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Finanzjament u appoġġ

Direttament fid-Dipartiment tat-Training  fi ħdan Jobsplus

Links:

Qafas legali

Id-dokumenti legali ewlenin rilevanti għall-apprendistati jinkludu dawn li ġejjin:

Il-Kapitolu 576 - Att dwar tagħlim Ibbażat fuq ix-Xogħol u l-Apprendistat

Deskrizzjoni tal-iskemi

“L-apprendistati” tfisser il-programm li fih l-apprendisti huma impenjati ma’ fornitur liċenzjat tal-VET fi programmi konġunti ta’ tagħlim ibbażat fl-iskejjel, u tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol bi sponsor irreġistrat, li jwassal għal kwalifika jew għotja vokazzjonali rikonoxxuta kif deskritt fl-Iskeda 1 tal-Kapitolu 576. Il-Kapitolu 576 tal-Att dwar it-Tagħlim Ibbażat fuq ix-Xogħol jiddikjara li r-relazzjoni tat-taħriġ għandha tiġi stabbilita mal-iffirmar tal-ftehim ta’ taħriġ bejn il-fornitur tal-VET, l-isponsor u l-apprendist. 

L-apprendistati huma offruti minn żewġ entitajiet f’Malta li huma l-MCAST (Il-Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija) u l-ITS (L-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu) u jikkombinaw il-programm akkademiku ma’ element ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol.

L-MCAST jipprovdi lill-istudenti  b'opportunità biex jirreġistraw fi programm ta’ apprendistat. L-MCAST joffri aktar minn 50 kors fuq apprendistat. Dawn il-korsijiet fil-Livelli 3
u 4 tal-Qafas Malti għall-Kwalifiki huma mifruxa f’setturi differenti, u għalhekk joffru għażla wiesħa ta’ industriji u stabbilimenti fejn wieħed jista’ jitħarreġ u jitgħallem. L-apprendisti jithallsu b’salarju bażiku. Ftehim ta’ taħriġ, li jistipula l-obbligi u l-kundizzjonijiet tal-impjegaturi, tal-istudenti u tal-fornituri tal-VET, huwa stipulat u ffirmat mill-partijiet kollha involuti.

Min-naħa tal-ITS, l-istudenti huma offruti apprentistati bl-għan li l-istudenti japplikaw dak li jkunu tgħallmu minn fuq il-bankijiet tal-iskola għal fuq il-post tax-xogħol. Fl-istess ħin jaghmlu kuntatti ma kumpaniji li potenzjalment iwasslu għal offerti ta’ xogħol wara li jiggradwaw mill-ITS. L-istudenti jkollhom ukoll salarju bażiku. 

Eliġibbiltà 

Iċ-ċittadini kollha tal-UE/taż-ŻEE/tal-Isvizzera residenti f’Malta li japplikaw għal korsijiet offruti fuq format ta’ apprendistat fil-Kulleġġ Malti għall-Arti, ix-Xjenza u t-Teknoloġija (MCAST) jew fl-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (ITS) huma eliġibbli għal taħriġ f’forma ta’impjieg bi sponsorizzazzjoni, soġġett għad-disponibbiltà ta’ sponsorizzazzjoni.

Il-Kundizzjonijiet tax-Xogħol u tal-Għajxien

L-apprendistati tipikament jieħdu bejn sena u tliet snin biex jitlestew, skont il-qafas tagħhom, għalhekk huwa importanti li inti tkun impenjat/a biżżejjed biex tlesti dan l-apprendistat. Apprendistat jikkonsisti kemm f’taħriġ fuq il-post tax-xogħol kif ukoll barra mix-xogħol għal perjodu speċifiku ta’ żmien. Il-programmi jibdew f’wieħed mill-Istituti tal-MCAST/ITS, fejn l-apprendista jikseb l-għarfien bażiku meħtieġ fil-professjoni magħżula. Dan ikun segwit minn tahriġ prattiku ma’ kumpanija li tkun lesta tilqek biex takkwista din l-esperjenza. L-apprendisti għandhom ikunu regolati skont l-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali, ir-Regolamenti dwar iż-Żgħażagħ (Impjiegi), jekk applikabbli, u l-Att dwar is-Sigurtà Soċjali fir-rigward u mhux limitat għal:

1. perjodu ta’ prova;
2. sigħat ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol;
3. sahra;
4. żieda fl-għoli tal-ħajja;
5. saħħa u sigurtà fuq il-post tax-xogħol;
6. liv għal btala u liv minħabba mard;
7. liv tal-maternità, liv tal-ġenituri u liv għal raġunijiet familjari urġenti;
8. btajjel pubbliċi li jaqgħu f’jum ta’ mistrieħ matul il-ġimgħa;
9. pagi li għandhom jitħallsu f’intervalli regolari;
10. il-ħlas ta’ bonusijiet statutorji;
11. drittijiet għall-benefiċċji tas-sigurtà soċjali;
12. is-sigħat li jqattgħu dawk li qed jitgħallmu mal-isponsor għandhom jitqiesu bħala s-sigħat iddedikati fuq il-komponent ta’ tagħlim imsejjes fuq ix-xogħol tal-programm ta’ taħriġ kif definit fil-pjan ta’ programm ta’ taħriġ.

Il-ftehim tat-taħriġ għandu jistabbilixxi wkoll l-eliġibbiltà tal-apprendisti biex jaħdmu s-sahra diment li l-isponsor ikun kiseb il-kunsens meħtieġ bil-miktub mill-fornitur tal-VET.

L-apprendisti huma intitolati li jagħmlu użu minn massimu ta’ erbat ijiem ta’ liv mhux imħallas għall-istudju għal kull sena akkademika, li għandu jintuża matul il-perjodi ta’ valutazzjoni meta jiġu ppreżentati skedi uffiċjali mill-fornitur tal-VET.

Fejn issib l-opportunitajiet

L-istudenti kollha rreġistrati għal kors vokazzjonali offrut fuq skema ta’ apprendistat huma eliġibbli għal esperjenza ta’ xogħol ma' sponsor industrijali.

Is-sħab industrijali huma rreġistrati mill-MCAST u huma rreġistrati f’sistema ta’ portal tal-internet. Is-sistema tippermetti lis-sħab irreġistrati tal-industrija joffru post vakanti għall-istudenti tal-MCAST.

L-istudenti jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt) għal informazzjoni dwar opportunitajiet ta’ apprendistat.

Finanzjament u appoġġ

Is-sħab industrijali huma rreġistrati mill-MCAST u huma rreġistrati f’sistema ta’ portal tal-internet. Is-sistema tippermetti li s-sħab irreġistrati tal-industrija joffru post vakanti għall-istudenti tal-MCAST.

L-impjegaturi jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt) għal iktar informazzjoni

Fejn tirreklama l-opportunitajiet

Is-sħab industrijali huma rreġistrati mill-MCAST u huma rreġistrati f’sistema ta’ portal tal-internet. Is-sistema tippermetti li s-sħab irreġistrati tal-industrija joffru post vakanti għall-istudenti tal-MCAST.

L-impjegaturi jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt) għal iktar informazzjoni

Finanzjament u appoġġ

L-impjegaturi jistgħu jikkuntattjaw lill-MCAST f’dan l-indirizz: apprenticeshipsmcast [dot] edu [dot] mt (apprenticeships[at]mcast[dot]edu[dot]mt).

L-impjegaturi jistgħu jikkuntattjaw lill-Istitut għall-Istudji dwar it-Turiżmu (www.its.edu.mt).

Links:

The free movement of goods is one of the cornerstones of the European Single Market.

The removal of national barriers to the free movement of goods within the EU is one of the principles enshrined in the EU Treaties. From a traditionally protectionist starting point, the countries of the EU have continuously been lifting restrictions to form a ‘common’ or single market. This commitment to create a European trading area without frontiers has led to the creation of more wealth and new jobs, and has globally established the EU as a world trading player alongside the United States and Japan.

Despite Europe’s commitment to breaking down all internal trade barriers, not all sectors of the economy have been harmonised. The European Union decided to regulate at a European level sectors which might impose a higher risk for Europe’s citizens – such as pharmaceuticals or construction products. The majority of products (considered a ‘lower risk’) are subject to the application of the so-called principle of mutual recognition, which means that essentially every product legally manufactured or marketed in one of the Member States can be freely moved and traded within the EU internal market.

Limits to the free movement of goods

The EU Treaty gives Member States the right to set limits to the free movement of goods when there is a specific common interest such as protection of the environment, citizens’ health, or public policy, to name a few. This means for example that if the import of a product is seen by a Member State’s national authorities as a potential threat to public health, public morality or public policy, it can deny or restrict access to its market. Examples of such products are genetically modified food or certain energy drinks.

Even though there are generally no limitations for the purchase of goods in another Member State, as long as they are for personal use, there is a series of European restrictions for specific categories of products, such as alcohol and tobacco.

Free movement of capital

Another essential condition for the functioning of the internal market is the free movement of capital. It is one of the four basic freedoms guaranteed by EU legislation and represents the basis of the integration of European financial markets. Europeans can now manage and invest their money in any EU Member State.

The liberalisation of capital markets has marked a crucial point in the process of economic and monetary integration in the EU. It was the first step towards the establishment of our European Economic and Monetary Union (EMU) and the common currency, the Euro.

Advantage

The principle of the free movement of capital not only increases the efficiency of financial markets within the Union, it also brings a series of advantages to EU citizens. Individuals can carry out a broad number of financial operations within the EU without major restrictions. For instance, individuals with few restrictions can

1. easily open a bank account,
2. buy shares
3. invest, or
4. purchase real estate

in another Member State. EU Companies can invest in, own and manage other European enterprises.

Exceptions

Certain exceptions to this principle apply both within the Member States and with third countries. They are mainly related to taxation, prudential supervision, public policy considerations, money laundering and financial sanctions agreed under the EU Common Foreign and Security Policy.

The European Commission is continuing to work on the completion of the free market for financial services, by implementing new strategies for financial integration in order to make it even easier for citizens and companies to manage their money within the EU.

Il-bejgħ u l-kiri ta’ proprjetà huma rreklamati fil-gazzetti lokali, l-aġenti immobiljari u l-websajts rispettivi tagħhom jew fuq paġni tal-midja soċjali. Id-disponibilità ta’ proprjetà u l-prezzijiet jew il-kirja f’Malta jvarjaw skont id-daqs tal- proprjetà u anki minn lokalità għall-oħra. 

Kiri ta’ proprjetà

F’dawn l-aħħar snin, is-suq tal-kiri ra żieda kemm fil-provvista kif ukoll fid-domanda u hu mistenni li jibqa’ jikber. Id-disponibilità ta’ proprjetà għall-kiri tvarja minn lokalità għal oħra u għandha t-tendenza li tkun aktar komuni f’żoni tradizzjonalment turistiċi b’rati ogħla ta’ kiri. 

Is-sidien jirreklamaw il-proprjetajiet għall-kiri fil-midja lokali. Id-djar jew l-appartamenti jistgħu jinkrew permezz tal-bosta aġenti immobiljari f’Malta u f'Għawdex. Ftehim ta’ kiri jitfassal miż-żewġ partijiet bil-miktub. Normalment, il-kirja titħallas minn xahar qabel u bħala garanzija, is-sid jista’ jitlob il-ħlas tal-kirja ta’ xahar (ġgeneralment) bħala depositu. 

Fl-2020 daħlet liġi li tirregola is-suq tal-kiri ġewwa Malta. Il-liġi hija l-Att tal-2019 dwar il-Kirjiet Residenzjali. Fil-qosor il-liġi il-ġdida tinkludi numru ta’ miżuri fosthom li kull kuntratt ta’ kirja privata għandu jiġi irreġistrat mal-Housing Authority u anki ġie ddeterminat t-tul minimu u massimu tal- kirjiet (kemm short term lets u long term lets).  

Xiri ta’ proprjetà

Jekk tixtieq tixtriproprjetà, il-proċċess jibda billi ssib proprjetà u tagħmel kuntratt preliminari msejjaħ konvenju għand nutar pubbliku. Mal-firma tal-Konvenju, isiru r-riċerki meħtieġa biex jiġi vverifikat is-sid tal- proprjetà . Meta tiffirma dan il-kuntratt preliminari, trid tħallas 1% mill-5% taxxa dovuta. Il-bqija jitħallsu meta jiġi ffirmat il-kuntratt finali. Tintalab ukoll tħallas depożitu li jkun ġie stabbilit bejnek u s-sid u li normalment ikun 10% tal-prezz finali tal-proprjetà. 

Barra minn hekk, iċ-ċittadini tal-Istati Membri kollha tal-Unjoni Ewropea (inklużi ċ-ċittadini Maltin) li ma jkunux residenti f’Malta għal mill-inqas ħames snin ikollhom bżonn permess biex jixtru proprjetà immobbli għal skop ta’ residenza sekondarja.

Individwi li mhumiex ċittadini ta’ Stat Membru tal-Unjoni Ewropea jkunu jeħtieġu permess għax-xiri ta’ proprjetà immobbli biex jakkwistaw proprjetà f’Malta. 

L-ispejjeż involuti fix-xiri tal-proprjetà huma:

• Taxxa fuq id-dokumenti: 5% tal-valur tal-proprjetà li jitħallsu f’żewġ stadji: 1% wara l-firma tal-konvenju u 4% wara l-pubblikazzjoni tal-att finali.
• Spejjeż Legali: (madwar) 1% tal-prezz ta’ xiri li jitħallas f’żewġ stadji:  33% mal-firma tal-konvenju u 67% mal-pubblikazzjoni tal-att finali.
• Ammont li jvarja għat-tfittxijiet fit-titlu, obbligazzjonijiet eċċ..
• €233 għax-Xiri ta’ Proprjetà Immobbli (AIP - Acquisition of Immovable Property), permess tal-Gvern li jrid jinkiseb minn persuna mhux residenta li tixtieq tixtri proprjetà f’Malta.
• Jekk sibt il-proprjetà tiegħek permezz tas-servizzi ta’ Aġenzija Immobiljari Rreġistrata, f’dak il-każ it-tariffi ta’ senserija jridu jitħallsu biss mill-bejjiegħ; jekk il-proprjetà tkun instabet permezz tas-servizzi ta’ aġent privat (sensar), f’dak il-każ trid tħallas 1% bħala tariffa tas-sensar lil dan l-aġent privat.

Links:: 

Il-ġenituri jistgħu jagħżlu li jibagħtu lit-tfal tagħhom fi Skejjel tal-Gvern, tal-Knisja jew Privati. L-iskejjel Primarji u Sekondarji tal-Gvern jinstabu fir-reġjuni ewlenin kollha ta’ Malta. Jekk it-tfal ser jattendu skola tal-Gvern, din trid tkun fil-post fejn dak li jkun qiegħed jgħix. Id-domanda għall-Iskejjel tal-Knisja u għal dawk Privati hija għolja. Id-dħul fl-iskejjel tal-knisja jiġi deċiż bil-polza. Id-dħul fl-iskejjel privati jeħtieġ riżervi minn kmieni, xi kultant ftit xhur jew snin. Fl-iskejjel tal-Gvern, it-tagħlim huwa b'xejn, filwaqt li fl-iskejjel tal-Privat huwa bil-ħlas. Min-naħa l-oħra l-iskejjel tal-Knisja ġeneralment jeħtieġu donazzjoni annwali biex tkopri parti mill-ispejjeż tat-tagħlim. 

Is-sistema edukattiva hija maqsuma fi tliet setturi ewlenin: l-Edukazzjoni Primarja, li testendi bejn l-etajiet ta’ ħames snin u ħdax-il sena, l-Edukazzjoni Sekondarja bejn l-etajiet ta’ ħdax u sittax-il sena u l-Edukazzjoni Terzjarja. L-edukazzjoni hija obbligatorja bejn l-etajiet ta’ ħames snin u sittax-il sena.

Għal tfal ta’ taħt it-tlett snin hemm numru kbir ta’ childcare centres. Is-servizz huwa offrut b’xejn f’kas li il-ġenituri jaħdmu. Iktar informazzjoni fuq is-sistema edukattiva f’Malta tista tinstab f’sezzjoni oħra. 

Links: 

The implementation of the principle of free movement of people, is one of the cornerstones of our European construction, has meant the introduction a series of practical rules to ensure that citizens can travel freely and easily to any Member State of the European Union. Travelling across the EU with one’s car has become a lot less problematic. The European Commission has set a series of common regulations governing the mutual recognition of driving licences, the validity of car insurance, and the possibility of registering your car in a host country.

Your driving licence in the EU

The EU has introduced a harmonised licence model and further minimum requirements for obtaining a licence. This should help to keep unsafe drivers off Europe's roads - wherever they take their driving test.

Since 19 January 2013, all driving licences issued by EU countries have the same look and feel. The licences are printed on a piece of plastic that has the size and shape of a credit card.

Harmonised administrative validity periods for the driving licence document have been introduced which are between 10 and 15 years for motorcycles and passenger cars. This enables the authorities to regularly update the driving licence document with new security features that will make it harder to forge or tamper ­- so unqualified or banned drivers will find it harder to fool the authorities, in their own country or elsewhere in the EU.

The new European driving licence is also protecting vulnerable road users by introducing progressive access for motorbikes and other powered two-wheelers. The "progressive access" system means that riders will need experience with a less powerful bike before they go on to bigger machines. Mopeds will also constitute a separate category called AM.

You must apply for a licence in the country where you usually or regularly live. As a general rule, it is the country where you live for at least 185 days each calendar year because of personal or work-related ties.

If you have personal/work-related ties in 2 or more EU countries, your place of usual residence is the place where you have personal ties, as long as you go back regularly. You don't need to meet this last condition if you are living in an EU country to carry out a task for a fixed period of time.

If you move to another EU country to go to college or university, your place of usual residence doesn't change. However, you can apply for a driving licence in your host country if you can prove you have been studying there for at least 6 months.

Registering your car in the host country

If you move permanently to another EU country and take your car with you, you should register your car and pay car-related taxes in your new country.

There are no common EU rules on vehicle registration and related taxes. Some countries have tax-exemption rules for vehicle registration when moving with the car from one country to another permanently.

To benefit from a tax exemption, you must check the applicable deadlines and conditions in the country you wish to move to.

Check the exact rules and deadlines with the national authorities: https://europa.eu/youreurope/citizens/vehicles/registration/registration-abroad/index_en.htm 

Car Insurance

EU citizens can insure their car in any EU country, as long as the chosen insurance company is licensed by the host national authority to issue the relevant insurance policies. A company based in another Member State is entitled sell a policy for compulsory civil liability only if certain conditions are met. Insurance will be valid throughout the Union, no matter where the accident takes place.

Taxation

Value Added Tax or VAT on motor vehicles is ordinarily paid in the country where the car is purchased, although under certain conditions, VAT is paid in the country of destination.
More information on the rules which apply when a vehicle is acquired in one EU Member State and is intended to be registered in another EU Member State is available on this link https://europa.eu/youreurope/citizens/vehicles/registration/taxes-abroad/index_en.htm.

Iċ-ċittadini kollha tal-UE għandhom id-dritt li jgħixu f’Malta fuq bażi tad-dritt taċ-ċaqlieq u r-residenza. Dan id-dritt japplika kemm jekk individwu jkun qiegħed jaħdem f’Malta kif ukoll jekk mhuwiex, iżda jkollu biżżejjed sostenn finanzjarju mingħajr ma jiddependi fuq fondi pubbliċi. Iċ-ċittadini tal-UE m’għandhomx bżonn viża biex jidħlu Malta. Flimkien mal-membri tal-familja tagħhom li jkunu qed jakkumpanjawhom, dawn m’għandhomx l-obbligu li japplikaw għal dokument ta’ residenza għal perjodu ta’ tliet xhur mill-wasla tagħhom f’Malta. Minkejja dan, huma obbligati lijkollhom fil-pussess tagħhom dokument ta’ identifikazzjoni mill-pajjiż tagħhom, jiġifieri passaport jew karta tal-identità.

Il-permess ta’ residenza

L-Att dwar l-Immigrazzjoni (Kapitolu 217 tal-Liġijiet ta’ Malta) huwa l-istrument legali li jirregola d-dħul ta’ ġewwa Malta.

 Jekk persuna Ewropea tixtieq tibqa’ hawn għal aktar minn tliet xhur trid tkun qed teżerċita id-drittijiet tagħha skond il-liġi (studju, impjieg jew awtosuffiċjenza) u tapplika għal karta tar-Residenza. Din l-applikazzjoni ssir mal-Unit tal-Espatrijati fi ħdan Identity Malta. Normalment, talbiet bħal dawn jiġu aċċettati jekk il-persuna kkonċernata tkun taħdem, turi li hija awtosuffiċjenti fost kundizzjonijiet oħrajn. Id-dokument ta’ residenza maħruġ lill-ċittadini Ewropej u l-membri tal-familja tagħhom ikollu validità ta’ ħames snin. 

Links: 

Qabel tasal

• Agħmel arranġamenti għal akkomodazzjoni (temporanja)
• Ara li għandek biżżejjed flus għall-ewwel xhur li se toqgħod hemm
• Ikkuntattja lill-uffiċċju tal-EURES f’Malta permezz tal-websajt tagħhom (www.eures.com.mt) u żur il-websajt tal-Jobsplus biex issib xogħol (www.jobsplus.gov.mt).
• Trid iżżomm id-dokumenti li ġejjin f’post fejn malajr issibhom:
  • Passaport validu jew dokument validu ieħor tal-ivvjaġġar. (Jekk għandek tfal żgħar jakkumpanjawk, ara li huma inklużi fil-passaport tiegħek).
  • Dokumenti relatati mal-vetturi (bħal liċenzja tas-sewqan).
  • Ċertifikati, diplomi, konferma ta’ impjiegi preċedenti, referenzi (oriġinali u traduzzjonijiet, jekk ikun hemm bżonn).
  • Curriculum Vitae.
  • Kwalifiki u dikjarazzjonijiet ta’ attendenza tal-iskola tat-tfal.
  • Il-Karta tal-Assigurazzjoni tas-Saħħa tal-Unjoni Ewropea jew prova oħra ta’ assigurazzjoni tas-saħħa.
  • Il-formola U1 jew U2.
  • Passaporti tal-annimali għal annimali domestiċi.
  • Dokumenti personali oħrajn (bħaċ-ċertifikat tat-twelid u ċ-ċertifikat taż-żwieġ).
• Ara li tkun ordnajt is-servizz ta’ sejħiet internazzjonali (roaming) għallmowbajl

Wara li tasal (Meta ssib xogħol)

• Irreġistra għal numru tas-sigurtà soċjali ladarba jkollok kuntratt f’idejk (www.socialsecurity.gov.mt)
• Assigura ruħek li l-impjegatur tiegħek jimla u jibgħat il-formola ta’ bidu ta’ mpjieg lil Jobsplus biex l-impjieg tiegħek jiġi irreġistrat legalment kif mitlub mil-liġi. Għandek tirċievi ittra ta’ konferma meta il-formola tiġi proċessata (www.jobsplus.gov.mt). 
• Irreġistra mal-Unit tal-Espatrijati (Expatriates Unit) ġewwa l-Identity Malta (https://identita.gov.mt/) għal Karta ta’ Reżidenza. 
• Iftaħ kont tal-bank

Wara li tasal (jekk ma tkunx sibt xogħol)

• Tista tirreġistra mal-Jobsplus bħala persuna li mhux impjegata u qed tfittex xogħol. Iktar informazzjoni f’sezzjoni oħra. 

Links:

Quality of work and employment - a vital issue, with a strong economic and humanitarian impact

Good working conditions are important for the well-being of European workers. They

• contribute to the physical and psychological welfare of Europeans, and
• contribute to the economic performance of the EU.

From a humanitarian point of view, the quality of working environment has a strong influence on the overall work and life satisfaction of European workers.

From an economic point of view, high-quality job conditions are a driving force of economic growth and a foundation for the competitive position of the European Union. A high level of work satisfaction is an important factor for achieving high productivity of the EU economy.

It is therefore a core issue for the European Union to promote the creation and maintenance of a sustainable and pleasant working environment – one that promotes health and well-being of European employees and creates a good balance between work and non-work time.

Improving working conditions in Europe: an important objective for the European Union.

Ensuring favourable working conditions for European citizens is a priority for the EU. The European Union is therefore working together with national governments to ensure a pleasant and secure workplace environment. Support to Member States is provided through:

• the exchange of experience between different countries and common actions
• the establishment of the minimum requirements on working conditions and health and safety at work, to be applied all over the European Union

Criteria for quality of work and employment

In order to achieve sustainable working conditions, it is important to determine the main characteristics of a favourable working environment and thus the criteria for the quality of working conditions.

The European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions (Eurofound) in Dublin, is an EU agency that provides information, advice and expertise on, as the name implies, living and working conditions. This agency has established several criteria for job and employment quality, which include:

• health and well-being at the workplace – this is a vital criteria, since good working conditions suppose the prevention of health problems at the work place, decreasing the exposure to risk and improving work organisation
• reconciliation of working and non-working life – citizens should be given the chance to find a balance between the time spent at work and at leisure
• skills development – a quality job is one that gives possibilities for training, improvement and career opportunities

The work of Eurofound contributes to the planning and design of better living and working conditions in Europe.

Health and safety at work

The European Commission has undertaken a wide scope of activities to promote a healthy working environment in the EU Member States. Amongst others, it developed a Community Strategy for Health and Safety at Work for the period 2021-2027. This strategy was set up with the help of national authorities, social partners and NGOs. It addresses the changing needs in worker’s protection brought by the digital and green transitions, new forms of work and the COVID-19 pandemic. At the same time, the framework will continue to address traditional occupational safety and health risks, such as risks of accidents at work or exposure to hazardous chemicals.

The Community policy on health and safety at work aims at a long-lasting improvement of well-being of EU workers. It takes into account the physical, moral and social dimensions of working conditions, as well as the new challenges brought up by the enlargement of the European Union towards countries from Central and Eastern Europe. The introduction of EU standards for health and safety at the workplace, has contributed a lot to the improvement of the situation of workers in these countries.

Improving working conditions by setting minimum requirements common to all EU countries

Improving living and working conditions in the EU Member States depends largely on the establishment of common labour standards. EU labour laws and regulations have set the minimum requirements for a sustainable working environment and are now applied in all Member States. The improvement of these standards has strengthened workers’ rights and is one of the main achievements of the EU’s social policy.

The importance of transparency and mutual recognition of diplomas as a crucial complement to the free movement of workers

The possibility of obtaining recognition of one’s qualifications and competences can play a vital role in the decision to take up work in another EU country. It is therefore necessary to develop a European system that will guarantee the mutual acceptance of professional competences in different Member States. Only such a system will ensure that a lack of recognition of professional qualifications will not become an obstacle to workers’ mobility within the EU.

Main principles for the recognition of professional qualifications in the EU

As a basic principle, any EU citizen should be able to freely practice their profession in any Member State. Unfortunately the practical implementation of this principle is often hindered by national requirements for access to certain professions in the host country.

For the purpose of overcoming these differences, the EU has set up a system for the recognition of professional qualifications. Within the terms of this system, a distinction is made between regulated professions (professions for which certain qualifications are legally required) and professions that are not legally regulated in the host Member State.

Steps towards a transparency of qualifications in Europe

The European Union has taken important steps towards the objective of achieving transparency of qualifications in Europe:

• An increased co-operation in vocational education and training, with the intention to combine all instruments for transparency of certificates and diplomas, in one single, user-friendly tool. This includes, for example, the European CV or Europass Trainings.
• The development of concrete actions in the field of recognition and quality in vocational education and training.

Going beyond the differences in education and training systems throughout the EU

Education and training systems in the EU Member States still show substantial differences. The last enlargements of the EU, with different educational traditions, have further increased this diversity. This calls for a need to set up common rules to guarantee recognition of competences.

In order to overcome this diversity of national qualification standards, educational methods and training structures, the European Commission has put forward a series of instruments, aimed at ensuring better transparency and recognition of qualifications both for academic and professional purposes.

1. The European Qualifications Framework

The European Qualifications Framework is a key priority for the European Commission in the process of recognition of professional competences. The main objective of the framework is to create links between the different national qualification systems and guarantee a smooth transfer and recognition of diplomas.

2. The National Academic Recognition Information Centres (NARICs)

A network of National Academic Recognition Information Centres was established in 1984 at the initiative of the European Commission. The NARICs provide advice on the academic recognition of periods of study abroad. Located in all EU Member States as well as in the countries of the European Economic Area, NARICs play a vital role the process of recognition of qualifications in the EU.

3. The European Credit Transfer System (ECTS)

The European Credit Transfer System aims at facilitating the recognition of periods of study abroad. Introduced in 1989, it functions by describing an education programme and attaching credits to its components. It is a key complement to the highly acclaimed student mobility programme Erasmus.

4. Europass

Europass is an instrument for ensuring the transparency of professional skills. It is composed of five standardised documents

• a CV (Curriculum Vitae),
• a cover letter editor,
• certificate supplements,
• diploma supplements, and
• a Europass-Mobility document.

The Europass system makes skills and qualifications clearly and easily understood in the different parts of Europe. In every country of the European Union and the European Economic Area, national Europass centres have been established as the primary contact points for people seeking for information about the Europass system.

Ħaddiem żagħżugħ huwa individwu li laħaq is-16-il sena u li għandu inqas minn tmintax-il sena. Huma biss in-nies b’aktar minn 16-il sena li jistgħu jidħlu f’impjieg. L-aktar kuntratti ta’ impjieg komuni huma kuntratti full-time għal perjodu indefinit, li xi kultant jissejħu kuntratti permanenti. Madankollu, kuntratti ta’ impjieg temporanji b’terminu fiss qed isiru dejjem aktar komuni f’Malta. L-aħħar xejriet fis-suq tax-xogħol juru li kuntratti b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni kemm fi gradi maniġerjali ogħla kif ukoll fix-xogħol tas-sengħa għal kuntratti ta’ proġetti.

Huwa possibbli li min iħaddem joffri bosta kuntratti b’terminu fiss wara xulxin, L-adozzjoni sħiħa tad-direttivi Ewropej timplika li wara ċertu numru ta’ snin (skont il-liġi Maltija, mhux aktar minn 4 snin), il-kuntratt ta’ impjieg temporanju jrid jinbidel f’kuntratt ta’ impjieg fiss u għaldaqstant, l-impjegat jingħata l-impjieg fuq bażi permanenti.

F’Malta, it-tendenza li jiddaħħal persunal temporanju minn aġenziji speċjalizzati qiegħda tikber. Dawn is-servizzi jintużaw fl-oqsma ta’ ħiliet baxxi, iżda huma popolari wkoll fis-settur professjonali. L-aġenziji ta’ kiri ta’ persunal jistgħu jitolbu ħlas minn min iħaddem biex ikopru t-taxxi, l-assigurazzjoni nazzjonali, l-ispejjeż ta’ indennizz u tax-xogħol.

Meta l-impjegat ikun f’impjieg part-time bi skeda ta’ ħin varjabbli, in-numru ta’ sigħat xogħol fil-ġimgħa għandu jkun in-numru medju ta’ sigħat xogħol fil-ġimgħa mifrux fuq perjodi suċċessivi ta’ tlettax-il ġimgħa kull wieħed li jibdew mill-ewwel ta’ Jannar ta’ kull sena kalendarja.

L-impjieg f’Malta dejjem jinvolvi kuntratt ta’ impjieg, jew taċitu jew inkella impliċitu, li fih l-impjegat jaqbel li jwettaq xogħol speċifiku għal min iħaddem għal pagi maqbula u jkun hemm dikjarazzjoni bil-miktub li turi l-kundizzjonijiet ta’ impjieg li sejrin jingħataw lill-impjegat mhux aktar tard minn 7 t’ijiem kalendarji wara li jingħata x-xogħol.

L-impjieg jista’ jkun għal terminu fiss jew għal terminu indefinit u fuq bażi full-time jew part-time. Għal kull tip ta’ impjieg li tidħol għalih, aqra sew it-termini u l-kundizzjonijiet ta’ impjieg biex tkun tista’ tifhem id-drittijiet u l-obbligi tiegħek. L-impjegatur huwa obbligat li jipprovdi kopji tal-kuntratt tal-impjieg bl-Ingliż u/jew bil-Malti.

Il-frekwenza bejn  il-pagamenti  ma tistax tkun itwal minn erba’ gimghat skont il-ligi. Il-paga   tista’ titħallas permezz ta’flus kontanti ,  ċekk jew direttament f’kont tal-bank.

Għandu jsir ftehim dwar perjodu ta’ prova (probation) fil-bidu tar-relazzjoni tax-xogħol. B’mod ġenerali, il-perjodu ta’ prova huwa ta’ sitt xhur, iżda f’karigi tekniċi, eżekuttivi, amministrattivi, u maniġerjali, fejn il-paga tkun taqbeż id-doppju tal-paga minima nazzjonali, il-perjodu ta’ prova huwa ta’ sena. Jista’ jigi miftiehem perjodu aqsar bejn il-partijiet. Matul l-ewwel xahar tal-perjodu ta’ prova, waħda mill-partijiet tista’ tikkanċella l-kuntratt ta’ impjieg mingħajr ma tagħti notice. Wara dan l-ewwel xahar, irid jingħata notice ta ġimgħa matul il-perjodu ta’ prova. 

Jekk l-impjieg ta’ impjegat jiġi terminat għal raġunijiet ta’ nuqqas ta’ xoghol (redundancy) , il-persuna tkun intitolata għall-impjieg mill-ġdid jekk l-inkarigu li okkupa qabel jerġa’ jsir disponibbli fi żmien sena mid-data ta’ terminazzjoni tal-impjieg.

Meta min jimpjega jkun beħsiebu jittermina l-impjieg ta’ impjegat għal raġunijiet ta’ nuqqas ta’ xoghol (redundancy), dan għandu jittermina l-impjieg fuq il-bażi ta’ min daħal l-aħħar f’dik il-pozizzjoni/kategorija affettwata joħroġ l-ewwel. 

Kuntratti ta’ impjieg temporanji u ta’ terminu fiss jiskadu meta l-perjodu speċifikat jintemm mingħajr ma jingħata avviż ta’ terminazzjoni.

Kwalunkwe impjegat b’kuntratt ta’ terminu fiss ta’ servizz li l-kuntratt tiegħu jkun skada u li jinżamm mill-impjegatur tiegħu għandu jitqies li qiegħed jinżamm fuq kuntratt b’perjodu indefinit jekk dak l-impjegat ma jingħatax kuntratt ta’ servizz ġdid fi żmien l-ewwel tnax-il jum ta’ xogħol wara l-iskadenza tal-kuntratt preċedenti. L-aktar kuntratti ta’ impjieg komuni huma kuntratti full-time b’perjodu indefinit, li xi kultant jissejħu kuntratt permanenti. Madankollu, kuntratti ta’ impjieg temporanju b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni f’Malta. L-aħħar xejriet fis-suq tal-impjiegi juru li kuntratti b’terminu fiss qegħdin isiru dejjem aktar komuni kemm fi gradi maniġerjali għoljin u f’xogħol tas-sengħa għal kuntratti ta’ proġetti.

Kuntratt b’terminu fiss ma jistax jkun inqas minn sitt xhur, sakemm ma jkunx hemm raġunijiet oġġettivi, li jiġġustifikaw perjodu iqsar. Dawn ir-raġunijiet, iridu jitniżlu fil-kuntratt tal-impieg.

Huwa possibbli li min iħaddem joffri kuntratti b’terminu fiss wara xulxin Fin-nuqqas ta’ ġustifikazzjoni oggettiva, kuntratt ta’ impjieg b’terminu fiss isir kuntratt ta’ impjieg indefinit wara erba’ snin ta’ impjieg kontinwu b’kuntratt wieħed jew aktar b’terminu fiss u għaldaqstant, l-impjegat jingħata l-impjieg fuq bażi permanenti.

Emendi f’kuntratti ta’ impjieg

L-ebda bidla jew modifika fil-kundizzjonijiet tal-impjieg ma tista’ issir wara l-bidu tal-impjieg sakemm tali bidla jew modifika ma tkunx minħabba bidla fil-liġijiet, regolamenti jew ftehim kollettiv li jirregola l-post tax-xogħol.

Jistgħu jsiru emendi u dispożizzjonijiet fil-ftehimiet  kollettivi  jew  f’xi  ftehim  ieħor  li  jsir  bejn  prinċipala  u ħaddiema li huma aktar favorevoli għall-ħarsien tal-ħaddiema.

L-aġġornamenti fihom dispożizzjonijiet dwar il-protezzoni tas-saħħa u l-prevenzjoni ta’ inċidenti u dwar il-kondotta tal-persunal u l-ordni fi ħdan l-organizzazzjoni.

Min iħaddem ma għandux ikun obbligat jgħarraf lill-impjegat jekk l-emenda jew il-modifika tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg tkun ir-riżultat ta’ bidla fil-liġijiet, ir-regolamenti jew il-ftehim kollettiv li jirregolaw il-post tax-xogħol. 

Il-liġi dwar l-impjiegi ta’ Malta tistpula li kwalunkwe impjegat b’kuntratt ta’ terminu fiss ta’ servizz li l-kuntratt tiegħu jkun skadielu u li jinżamm minn min iħaddmu, għandu jitqies li nżamm fuq kuntratt b’perjodu indefinit jekk it-tali impjegat ma jingħatax kuntratt ta’ servizz ġdid fi żmien l-ewwel tnax-il jum ta’ xogħol wara l-iskadenza tal-kuntratt preċedenti.

Links:

Ħaddiema Żgħażagħ

Il-ħaddiema żgħażagħ jibbenefikaw minn limiti ta’ ħin massimu mnaqqsa, iqsar minn dawk għall-ħaddiema akbar fl-età. Ma jistgħux jaħdmu aktar minn 8 sigħat kuljum u 40 siegħa fil-ġimgħa (medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa huwa l-massimu għall-ħaddiema akbar fl-età).

Kwalunkwe ħin imqatta’ fuq taħriġ minn persuna zaghzugha li taħdem f’xogħol teoriku u, jew xogħol prattiku kombinat, skema ta’ taħriġ jew skema ta’ esperjenza ta’ xogħol fuq il-post, għandu jingħadd bħala ħin tax-xogħol.

Jekk persuna żagħżugħa tkun impjegata minn aktar minn impjegatur wieħed, il-jiem ta’ xogħol u l-ħin tax-xogħol għandhom ikunu kumulattivi u m’għandhomx jaqbżu l-jiem ta’ xogħol u l-ħinijiet tax-xogħol stabbiliti minn dawn ir-regolamenti.

Għandu jkun id-dover ta’ min iħaddem li jiżgura jekk persuna żagħżugħa hijiex qiegħda taħdem għal impjegatur ieħor u li jkun jaf bil-ħin tax-xogħol fi kwalunkwe impjieg ieħor. 

Jekk persuna żagħżugħa jkollha aktar minn impjieg wieħed, għandu jkun id-dover tal-persuna adoloxxenti li tgħarraf lill-impjegatur bis-sigħat ta’ xogħol li ħadmet għal impjegatur ieħor.

Impjegatur ma għandux iħalli lil persuna żagħżugħa twettaq xi tip ta’ xogħol fi kwalunkwe jum li fih il-persuna żagħżugħa tkun għamlet xi forma ta’ xogħol għal xi impjegatur ieħor, sakemm il-ħin tax-xogħol aggregat ma’ aktar minn impjegatur wieħed f’dak il-jum ikun ma jaqbiżx il-ħin totali li t-tali persuna żagħżugħa tista’ taħdem skont il-liġi għal impjegatur wieħed f’dak il-jum skont dawn ir-regolamenti.

L-ebda persuna adoloxxenti ma għandha taħdem bejn l-10 p.m. fi kwalunkwe jum wieħed u s-6 a.m. tal-jum ta’ wara.

Ħaddiema b’diżabilità

Id-drittijiet tal-ħaddiema b’diżabilità huma mħarsa mill-Att dwar l-Opportunitajiet Indaqs (Persuni b’Diżabilità) tal-2000. L-Att jipprojbixxi lill-impjegaturi milli jiddiskriminaw kontra l-ħaddiema b’diżabilità. 

Organizzazzjoni indipendenti, il-Kummissjoni ghad-Drittijiet ta’ Persuni b’Diżabilità (CRPD), taħdem biex telimina d-diskriminazzjoni kontra l-persuni b’diżabilità. Tipprovdi pariri, informazzjoni u appoġġ lill-persuni b’diżabilità u lill-familji tagħhom.

Interns

Meta niġu għall-internships, l-impjegatur ghandu jimla il-formola ta’ bidu ta impjieg. 

Jekk l-internship jkun bla hlas, huwa rrakkomandat li xorta jkun hemm kuntratt , bejn intern u l-impjegatur, li jkopri il-kundizzjonijiet tal-internship. 

Links:

Il-ftuħ ta’ attività indipendenti f’Malta huwa proċess dirett u jinvolvi l-passi li ġejjin:

• Irreġistra mad-Dipartiment tas-Sigurta’ Soċjali biex ġġib numru tas-Sigurta’ Soċjali. Dan il-proċess jista jsir onlajn jew ġewwa wieħed mil-uffiċji tagħhom. 
• Irreġistra mal-Jobsplus billi tibgħat formola għall-ingaġġ kemm għall-impjegatur kif ukoll għall-impjegati tiegħu. Dawn il-formoli jistgħu jinstabufil-websajt tal-Jobsplus
• Irreġistra mad-Dipartiment tat-Taxxi Interni bħala ħaddiem indipendenti ġewwa l-uffiċċju għall-klijenti tiegħu jew permezz tal-websajt tiegħu
• Irreġistra mad-Dipartiment tat-Taxxa fuq il-Valur Miżjud b’mod personali jew permezz tal-websajt tiegħu
• Applika għal Liċenzja Kummerċjali mad-Dipartiment tal-Kummerċ. Jekk in-negozju jinvolvi importazzjoni jew esportazzjoni, hija meħtieġa wkoll liċenzja li tawtorizzak timporta jew tesporta. 

Minbarra dawn, wieħed jista’ jkollu bżonn jikkuntattja wieħed mill-banek lokali wkoll. Il-fergħat jinstabu kważi fil-lokalitajiet kollha madwar Malta u Għawdex. Żewġ entitajiet oħrajn li jistgħu jkunu utli huma l-Awtorità Maltija dwar l-Ippjanar (PA) u l-Malta Enterprise (ME). 

Il-PA toħroġ kull tip ta’ permess ta’ ppjanar u żvilupp. Dawn jistgħu jvarjaw minn “bidla fl-użu” ta’ bini eżistenti sa permessi kompletament ġodda għal siti ġodda. Dawn il-permessi jieħdu f’kunsiderazzjoni bosta fatturi li jvarjaw minn faċilitajiet ta’ parkeġġ sa kwistjonijiet ambjentali. 

Il-Business First hija l-aġenzija tal-gvern li tiffoka fuq li tattira l-investiment lejn Malta u fuq l-appoġġ tal-impriżi f’Malta. Tista’ tiggwida lill-ħaddiema prospettivi li se jaħdmu għal rashom fil-mistoqsijiet kollha tagħhom.

Links: 

L-impjegati kollha jirċievu żidiet annwali fil-paga marbutin mal-għoli tal-ħajja. Anki l-impjegati b’paga minima huma intitolati għal bonuses addizzjonali. Ir-rati bis-siegħa, bil-jum u bl-imqieta jitħallsu tal-inqas darbtejn fix-xahar. Is-salarji jitħallsu tal-inqas darba kull erba’ gimghat.

Il-paga nazzjonali minima (fil-gimgħa) ta’ Malta għall-2024 hija:

Ta’ min jinnota li għad li hemm paga minima stipulata, ħafna mill-pagi jitħallsu aktar minn din ir-rata.

Il-pagament minimu ta’ impjieg għal bosta setturi huwa rregolat mill- Ordnijiet tal-Kunsilli tal-Pagi li Jirregolaw il-Pagi jew permezz ta’ ftehimiet kollettivi speċifiċita’ intrapriżi. Dawn il-ftehimiet legalment vinkolanti huma applikati b’mod uniformi għall-Maltin u għall-ħaddiema barranin. Kultant, il-ftehimiet kollettivi jiggarantixxu kundizzjonijiet u privileġġi speċjali fl-intrapriża li jkun japplika dak il-ftehim kollettiv. 

L-impjegati jistgħu jirċievu rimborż addizzjonali f’forma ta’ vettura tal-kumpanija, residenza, spejjeż tal-komunikazzjoni, u assigurazzjoni tas-saħħa. Benefiċċji ta’ valur għoli bħal karozzi tal-kumpanija jitqiesu bħala dħul taxxabbli u għalhekk, jingħataw valur taxxabbli mill-awtoritajiet tat-taxxi.

Mill-ewwel ta’ Jannar 2019, l-impjegatur hu marbut li jagħti lill-impjegati tiegħu payslip dettaljata qabel jew fid-data li fiha jkun dovut li tingħata l-paga. Il-payslip għandha tinkludi –

• l-isem tal-impjegatur u tal-impjegat, 
• l-indirizz tal-impjegatur  , 
• it-titlu tal-pożizzjoni tal-impjegat, 
• is-somma totali tal-pagi mħallsa  u  l-breakdown  tagħha, 
• il-perjodu  li  fir-rigward  tiegħu  l-kontenut tagħha jirrelata, 
• in-numru  ta’  sigħat  normali  maħduma  inklużi dawk maħduma fil-ġurnata tal-Ħadd jew fi btala pubblika meta dan ikun parti mis-sigħat skedati normali tax-xogħol;
• in-numru ta’ sigħat imħallsa bħala overtime jew b’rata speċjali klassifikati bħala dawk li nħadmu barra s-sigħat ta’ xogħol f’ġurnata jew fil-ġimgħa, sigħat maħduma l-Ħadd jew fi btala pubblika;
• in-numru ta’ sigħat ta’ liv annwali li ttieħdu u l-bilanċ ta’ liv li jkun fadal;
• pagi bażiċi riċevuti;
• breakdown  ta’  kwalunkwe bonuses, allowances jew commissions riċevuti; u
• kwalunkwe    tnaqqis    effettwat,    inklużi kontribuzzjonijiet tas-sigurtà soċjali nazzjonali, taxxa u oħrajn.

Jekk l-impjegatur jonqos milli jagħti payslip dettaljata, hu stess ikollu l-obbligu li jippreżenta prova li tiskoplah mingħajr ebda dubju minn kwalunkwe responsabbiltà. Barra minn hekk, fejn ikun hemm żewġ payslips differenti għall-istess perjodu, tipprevali dik il-payslip li tkun l-aktar favorevoli għall-impjegat ikkonċernat. 

Links:

Il-ħin tax-xogħol fil-ġimgħa tal-kumpaniji u l-organizzazzjonijiet Maltin huwa ta’ 40 siegħa fil-ġimgħa.

Skond il-liġi ta’ Malta, il-ħin tax-xogħol massimu fil-ġimgħa għat-tipi kollha ta’ setturi tax-xogħol huwa ta’ 48 siegħa (jiġifieri 40 siegħa ħin tax-xogħol u 8 sigħat sahra), inkluża s-sahra, li trid titħallas iżjed. L-ebda impjegatur ma jista’ jobbliga lil ħaddiem jaħdem aktar mill-medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa sakemm ma jkunx kiseb il-qbil bil-miktub tal-ħaddiem biex jaħdem aktar mill-medja ta’ 48 siegħa.

Il-ħinijiet ta’ xogħol attwali jvarjaw skont is-settur u huma rregolati minn ftehimiet kollettivi u mill- Ordnijiet tal-Kunsilli tal-Pagi li Jirregolaw il-Pagi , speċifiċi għal kull industrija.

Organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol

L-organizzazzjoni tal-ħin tax-xogħol hija prerogattiv tal-organizzazzjoni li timpjega fi ħdan il-limiti tar-rekwiżiti statutorji relevanti (perjodi ta’ mistrieħ, waqfiet, liv annwali u ħin billejl). 

Skont il-leġiżlazzjoni 452.87 dwar l-Organizzazzjoni tal-Ħin tax-Xogħol promulgamata f’April 2004, ir-regoli li ġejjin japplikaw għas-setturi kollha:

• Kull ħaddiem huwa intitolat għal perjodu ta’ mistrieħ kuljum għal minimu ta’ ħdax-il siegħa konsekuttiva għal kull erba’ u għoxrin siegħa li matulhom il-ħaddiem jaħdem għall-impjegatur tiegħu.
• Kull ħaddiem huwa intitolat għal waqfa ta’ mistrieħ ta’almenu kwarta  meta l-jum tax-xogħol ikun itwal minn sitt sigħat.
• Kull ħaddiem huwa intitolat għal perjodu ta’ mistrieħ bla interruzzjoni ta’ erba’ u għoxrin siegħa fil-ġimgħa, minbarra l-perjodu ta’ mistrieħ ta’ kuljum ta’ ħdax-il siegħa għal kull perjodu ta’ sebat ijiem li matulhom il-ħaddiem jaħdem għal min iħaddmu.
• Bħala minimu, kull ħaddiem huwa intitolat għal liv annwali mħallas li hu ekwivalenti f’sigħat għal erba’ ġimgħat u erbat ijiem xogħol ikkalkolati fuq il-bażi ta’ ġimgħa xogħol ta’ erbgħin siegħa, u jum ta’ xogħol ta’ tmien sigħat u  minn dan l-intitolament ta’ liv annwali mħallas, perjodu minimu ekwivalenti għal erba’ gimgħat  ma jistax jiġi sostitwit b’benefiċċju minfloku.
• Is-sigħat normali tax-xogħol ta’ ħaddiem li jaħdem billejl ma għandhomx jaqbżu medja ta’ tmien sigħat fi kwalunkwe perjodu ta’ erba’ u għoxrin siegħa. Min iħaddem għandu jiżgura li l-ebda ħaddiem li jaħdem billejl li x-xogħol tiegħu jinvolvi perikli speċjali jew stress fiżiku jew mentali qawwi ma jaħdem għal aktar minn tmien sigħat fi kwalunkwe perjodu ta’ erba’ u għoxrin siegħa li matulhom jaħdem ta’ billejl.

Sahra

Bħala medja, is-sahra, definita bħala sigħat ta’ xogħol wara l-ħinijiet normali tax-xogħol, ma għandhiex taqbeż il-ħin tax-xogħol massimu stipulat mil-liġi dwar l-impjiegi, jiġifieri medja ta’ 48 siegħa fil-ġimgħa, sakemm l-impjegat ma jagħtix kunsens bil-miktub biex jaħdem għal perjodi itwal minn jeddu.

Links:

Liv annwali

L-impjegati b’impjieg full-time b’40 siegħa fil-ġimgħa huma intitolati għal 240  siegħa liv fis-sena 2024 għal vaganza. Dan il liv jinkludi festa nazzjonali jew btala pubblika li jaħbtu fil-ġurnata tas-Sibt jew il -Ħadd jew f’ġurnata ta’ mistrieħ tal-ġimgħa. L 

Il-Festi Nazzjonali u Pubbliċi jammontaw għal 14-il jum ta’ xogħol oħrajn. Din li ġejja hija l-lista tal-festi nazzjonali u pubbliċi fis-sena: 

01 ta’ Jannar                  L-Ewwel tas-Sena

10 ta’ Frar                      Festa ta’ San Pawl

19 ta’ Marzu                   Festa ta’ San Ġużepp

31 ta’ Marzu                   Jum il-Ħelsien – Jum Nazzjonali

< Data li Tvarja >           Il-Ġimgħa l-Kbira

01 ta’ Mejju                    Jum il-Ħaddiem

7 ta’ Ġunju                     Sette Giugno – Festa Nazzjonali

29 ta’ Ġunju                   Il-Festa ta’ San Pietru u San Pawl (L-Imnarja)

15 ta’ Awwissu               'Santa Marija' 

08 ta’ Settembru            Jum il-Vitorja – Festa Nazzjonali

21 ta’ Settembru            Jum l-Indipendenza – Festa Nazzjonali

08 ta’ Diċembru              Festa tal-Kunċizzjoni

13 ta’ Diċembru              Jum ir-Repubblika – Festa Nazzjonali

25 ta’ Diċembru              Il-Milied

L-impjegati kollha  part-time, li għandhom ikunu intitolati pro rata għal:

• L-intitolament minimu tal-festi pubbliċi kollha u liv għal vaganza annwali, liv għal mard, liv għal twelid, liv għal mewt fil-familja, liv għaż-żwieġ u liv għal korriment applikabblif’termini tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg rikonoxxuti u għal liv tali oħra stabbilita permezz tal-Att.
• Kwalunkwe intitolament għal bonuses statutorji u supplimenti oħrajn tad-dħul li huma intitolati għalihom impjegati full-time li għandhom kompiti simili mal-istess impjegatur f’termini tal-kundizzjonijiet ta’ impjieg applikabbli għalihom.

Liv tal-Maternità

Impjegata tista’ tapplika għal liv tal-maternità għal perjodu mingħajr waqfien ta’ erbatax-il ġimgħa li mis-sena 2013 gie estiz ghal tmintax-il gimgha. Trid tinnotifika lill-impjegatur tal-inqas erba’ ġimgħat qabel tibda l-liv tal-maternità, sa fejn dan ikun raġonevolment prattikabbli. 

Il-liv tal-maternità jista’ jintuża kif ġej:

• sitt ġimgħat tal-intitolament tal-liv tal-maternità li jrid jittieħed bilfors eżatt wara d-data ta’ twelid;
• erba’ ġimgħat ta’ liv tal-maternità li jrid jittieħed eżatt qabel id-data mistennija ta’ twelid, sakemm ma jsirx qbil mod ieħor bejn min iħaddem u l-impjegata;
• il-bilanċ ta’ intitolament li jifdal li jrid jintuża, bis-sħiħ jew b’mod parzjali, jew eżatt qabel jew eżatt wara l-perjodi msemmija hawn fuq, skont kif tista’ titlob l-impjegata:

Jekk ma tistax tibbenefika mill-intitolament tal-liv tal-maternità qabel id-data ta’ twelid, il-bilanċ tal-intitolament jista’ jintuża wara t-twelid.

Impjegata bil-liv tal-maternità għandha tkun intitolata għal 14-il ġimgħa liv tal-maternità b’paga sħiħa li tithallas mill-impjegatur taghha.

Liv tal-Ġenituri

Kemm ħaddiema rġiel kif ukoll nisa għandhom id-dritt individwali li jingħataw liv tal-ġenituri fil-każ ta' twelid, adozzjoni,  fostering jew kustodja legali ta' tfal biex ikunu jistgħu jieħdu ħsieb dak il-wild.

L- intitolament tal-liv tal ġenituri huwa ta’ erba’ (4) xhur għal kull ġenitur sakemm il-wild jagħllaq t-tmien (8) snin.

Għal dawk it-tfal li twieldu qabel it-2 ta’ Awissu 2022, dan il-liv mhuwiex mħallas. 

Il-liv tal-ġenituri ta’ tfal li twildu wara it-2 ta’ Awissu 2022, għandu jitħallas għall-perjodu ta’ xahrejn (8 ġimgħat), bl-istess rata stabbilita għall-intitolament għall-benefiċċju tal-mard  taħt  l-Att  dwar  is-Sigurtà  Soċjali  u għandu jittieħed f’ perjodi ġimgħatejn mil-inqas.

Kif jitħallas il-liv tal- ġenituri għal kull ġenitur jiddependi skont l-età tal- wild li għalihom applikaw għal-liv tal- ġenituri u għandu jitħallas  b’ dan il- mod:

1. Jekk il-wild li għalih ingħata l-liv tal-ġenituri ma jkunx għadu għalaq erba’ (4) snin - jitħallas ħamsin fil-mija (50%) tal-intitolament (4 ġimgħat);
2. Jekk il-wild li għalih ingħata l-liv tal-ġenituri jkun għalaq erba’ snin (4), iżda ma jkunx għadu għalaq sitt (6) snin - jitħallas ħamsa  u  għoxrin  fil-mija  (25%)  tal-intitolament (ġimagħtejn);
3. Jekk il-wild li għalih ingħata liv tal-ġenituri jkun għalaq sitt snin (6), iżda ma jkunx għadu għalaq tmien (8) snin -  jitħallas ħamsa  u  għoxrin  fil-mija  (25%)  tal-intitolament (ġimgħatejn).

Fil- każ  ta’  liv tal-ġenituri  li  jingħata  lil foster  carers, ir-rata  ta’  pagament  għandha  tkun  kif spjegat hawn fuq, iżda l-pagament jingħata għal kull ġenitur li  japplika  għal-liv  tal-ġenituri  u  mhux  għal  kull  wild  li jiġi fostered.

Il-ħaddiem irid ikun ilu jaħdem mal-istess impjegatur għal perjodu kontinwu ta’ mill-anqas tnax (12) il-xahar sabiex ikun eliġibbli biex japplika għal-Liv tal- Ġenituri, sakemm perjodu iqsar ma jkunx ġie miftiehem.

Min jħaddem huwa obbligat iżomm rekord tal-liv tal-ġenituri mogħti lil kull ħaddiem.  

Il-ħaddiem jista’ jagħmel talba bil-miktub sabiex jingħata rendikont ta’ din l-informazzjoni. Ir- rikjesta tista’ ssir ukoll wara t-terminazzjoni tal-impjieg. Min jħaddem għandu jgħaddi dikjarazzjoni bil-miktub tal-leave fi żmien ġimagħatejn (2) mit-talba.

Liv għall-Mard

L-impjegati jridu jgħarrfu lill-impjegatur malajr kemm jista’ jkun meta jħossuhom ma jifilħux. Hemm bżonn ta’ ċertifikat mediku.

L-impjegati huma intitolati għal pagi matul il-mard tagħhom skont il-liġi Maltija jew ftehimiet kollettivi applikabbli. Meta l-intitolament ta’ liv għal mard jintuża kollu, l-impjegatur ma jibqax obbligat iħallas il-pagi. L-impjegat jista jkun intitolat għal benefiċċji tal-mard mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali.

F’dak li għandu x’jaqsam ma’ Liv għall-Mard, l-impjegat għandu jkollu d-dritt li jitlob sa massimu ta’ erba’ darbiet fis-sena, l-entitlement ta’liv għall-mard u n-numru ta’ sigħat li l-impjegat li ikun ħa bħala liv għall-mard f’sena kalendarja. L-impjegatur huwa obbligat li jagħti din l-informazzjoni bil-miktub fi żmien ħamest ijiem tax-xogħol mit-talba. ​

Liv oħra 

L-impjegaturi huma obbligati bil-liġi biex jagħtu lil kull impjegat minimu ta’ ħmistax-il siegħa totali mħallsa fis-sena bħala ħin ta’ waqfien mix-xogħol għal kwistjonijiet familjari urġenti. In-numru totali użat mill-impjegat għal raġunijiet familjari urġenti għandu jitnaqqas mill-intitolament tal-liv annwali tal-impjegat

L-impjegatur għandu jkollu d-dritt li jistabbilixxi n-numru massimu ta’ sigħat ta’ ħin ta’ waqfien mix-xogħol f’kull każ partikolari, ħlief li dak il-ħin minimu ma għandux ikun ta’ inqas minn siegħa għal kull każ sakemm ma jkunx hemm il-qbil speċifiku tal-impjegat. L-impjegatur għandu jkollu d-dritt li jitlob provi relatati skont kif ikun meħtieġ biex jivverifika u jikkonferma t-talba għal liv urġenti mill-impjegat. L-impjegati part-time għandhom ikunu intitolati għal intitolament ta’ liv urġenti pro rata.

Links:

It-terminazzjoni tal-impjieg tista’ ssir jekk min iħaddem ikollu raġuni serja biex iwaqqaf ir-relazzjoni tax-xogħol. Din ir-raġuni tista’ tikkonċerna l-impjegat individwali, jew tista’ tkun kollettiva, tappartjeni għal diffikultajiet finanzjarji jew operattivi. Dawn jinkludu tnaqqis fil-volum tax-xogħol għal raġunijiet ekonomiċi jew kawżi relatati mal-produzzjoni.  L-impjieg jista’ jiġi terminat minħabba ksur serju tar-regoli.

Min iħaddem irid jgħarraf lill-impjegat xi żmien qabel ma jitwaqqaf l-impjieg jekk ir-raguni tat-tmien ta’l-imjpieg hija sensja. Sakemm ma jiġix iddikjarat mod ieħor, dan il-perjodu ta’ avviż minn qabel jiddependi fuq kemm ikun dam l-impjieg.

L-impjegat jista’ jwaqqaf l-impjieg fi kwalunkwe ħin, u sakemm ma jkunx maqbul mod ieħor, il-perjodu ta’ avviż minn qabel huwa bejn ġimgħa u tnax-il ġimgħa, skont kemm ikun dam l-impjieg.

Il-perjodi ta’ avviż minn qabel f’Malta huma kif ġej, li japplika biss ghall-impieg fuq bazi indefinit:

Aktar minn xahar iżda mhux aktar minn 6 xhur - ġimgħa

Aktar minn 6 xhur iżda mhux aktar minn sentejn - ġimagħtejn

Aktar minn sentejn iżda mhux aktar minn 4 snin - 4 ġimgħat

Aktar minn 4 snin iżda mhux aktar minn 7 snin - 8 ġimgħat

Aktar minn 7 snin - ġimgħa addizzjonali għal kull sena sussegwenti ta’ servizz sa massimu ta’ 12-il ġimgħa 

Jista’ jsir qbil dwar perjodi itwal bejn min jimpjega u l-impjegat fil-każ ta’ inkarigi tekniċi, amministrattivi, eżekuttivi jew maniġerjali. 

Il-perjodu ta’ avviż minn qabel jibda fil-jum tax-xogħol wara l-jum li fih jingħata l-avviż minn qabel.

L-impjegati li jħossu li tkeċċew mingħajr raġuni valida jew li jallegaw li saret diskriminazzjoni kontrihom għandhom jikkonsultaw lid-Dipartiment tar-Relazzjonijiet Industrijali u tal-Impjieg, lit-trejdjunjin tal-post tax-xogħol u/jew ifittxu parir legali biex jirreferu l-każ tagħhom fit-Tribunal Industrijali. 

L-impjegati għandhom id-dritt li jitolbu ittra ta’ referenza meta jintemm l-impjieg. Referenza tindika t-tul tal-impjieg u t-tip ta’ xogħol imwettaq.

L-impjegatur għandu l-obbligu li jibgħat formola tat-tmiem tal-impjieg lil Jobsplus fejn titniżżel ukoll ir-raġuni għalfejn l-impjieg ġie terminat. L-impjegat u l-impjegatur it-tnejn jirċievu notifika meta il-formola tiġi proċessata. Jekk l-(ex) impjegat ma jaqbilx mar-raġuni ta’ tmiem tal-impjieg għandu ċans qasir li jappella din ir-raġuni u jipprovdi l-evidenza. 

Links:

L-impjegati kollha, kemm jekk persunal tal-uffiċċju, ħaddiema jew apprendisti, għandhom il-possibilità li jkunu rrappreżentati minn unjoni tal-ħaddiema fuq ix-xogħol. Ir-responsabilitajiet, il-privileġġi u l-obbligu tal-unjoni huma rregolati fl-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali. L-impjegati li jiltaqgħu ma’ problemi fuq ix-xogħol jistgħu jitkellmu mal-unjoni relevanti għall-industrija tagħhom biex jitolbu għajnuna. Hemm organizzazzjoni rappreżentattiva separata għall-protezzjoni ta’ każijiet speċjali bħad-diżabilità u l-ugwaljanza bejn is-sessi.

Għall-finijiet kollha tal-liġi, trejdjunjin u assoċjazzjoni tal-impjegati għandhom jitqiesu assoċjazzjoni ta’ persuni u mhux korp korporattiv, iżda fost elementi oħrajn, għandu jkollhom il-kapaċità li jagħmlu kuntratti. Iż-żewġ trejdjunjins ġenerali f’Malta huma l-General Workers’ Unjoni u l-Union Ħaddiema Magħqudin. Tista’ tinkiseb lista tat-trejdjunjins irreġistrati u l-assoċjazzjonijiet tal-impjegati kollha mingħand ir-Reġistratur tat-Trejdjunjins, 121, Triq Melita, Valletta, Malta, jew wieħed jista jaċċessa dan il-link:

Links:

L-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali tal-2002 hija l-liġi ewlenija li tirregola r-relazzjonijiet tax-xogħol f’Malta. L-Att jindirizza l-kundizzjonijiet individwali ta’ impjieg u r-relazzjonijiet industrijali kollettivi. L-Att jispeċifika wkoll mekkaniżmi għar-riżoluzzjoni volontarja u obbligatorja ta’ kunflitt industrijali. 

L-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali jipprovdi għal sejbien ta’ soluzzjonijiet b’mod volontarju għal tilwim permezz ta’ medjazzjoni u konċiljazzjoni u għal soluzzjoni li tiġi determinata mit-Tribunal Industrijali. Is-servizzi ta’ konċiljazzjoni offruti mid-Dipartiment tar-Relazzjonjiet Industrijali u Mpiegi huma miftuħa għal trade unions u prinċipali meta tinqala tilwima ta’ xogħol. Ir-raġunijiet għalfejn jinqalgħu tilwimiet ta’ xogħol jistgħu ikunu varji bħal interpretazzjoni ta ftehim kollettiv, negozjar ta’ ftehim kollettiv, kwistjonijiet ta’ dixxiplina, kwitjonijietta’ rikkonoxximent ta’ tarde union, etc.  Il-konċiljazzjonijiet ikunu imexxija minn uffiiċjala tad-Dipartiment. Il-konċiljatur jipprova jressaq il-partijiet ta-tilwima għal ftehim li jrid ikun slond il-parametri tal-liġi. Il-konċiljatur jista jagħmel rakkomandazzjonijiet iżda irrid jibqa imparzjali. Normalment jintlaħaq  ftehim f’aktar minn żewġ terzi tal-każijiet kollha.

Meta ma jintlaħaqx ftehim permezz  ta’ konċiljazzjoni, il-każ jista jiġi rriferut lit-Tribunal Industrijali. It-tribunal huwa organizzazzjoni ġudizzjarja, imwaqqfa skont l-Att dwar l-Impjiegi u r-Relazzjonijiet Industrijali, u għandu l-awtorità fuq kunflitti dwar ir-relazzjonijiet tal-impjiegi u industrijali. Id-deċiżjonijiet tat-Tribunal huma vinkolanti u mhumiex soġġetti għal appell għal perjodu minimu stipulat ta’ tnax-il xahar. 

Strajkijiet

Il-leġiżlazzjoni dwar l-impjiegi tirrikonoxxi b’mod speċifiku l-permessibilità tal-istrajkijiet u lockouts bħala espressjoni ta’ assoċjazzjoni ħielsa, għad li l-istrajkijiet jistgħu jiġu projbiti mil-liġi għal setturi speċifiċi. L-istrajkijiet u l-lockouts huma permissibbli meta jkollhom x’jaqsmu mar-relazzjonijiet tax-xogħol u meta ma jkun hemm l-ebda obbligu ta’ xkiel bħal pereżempju biex jinżammu relazzjonijiet tax-xogħol paċifiċi. Min jimpjega mhuwiex obbligat iħallas pagi sakemm idumu l-istrajkijiet.

Links:

The term Vocational Education and Training refers to practical activities and courses related to a specific occupation or vocation, aimed at preparing participants for their future careers. Vocational training is an essential means to achieve professional recognition and improve chances to get a job. It is therefore vital that vocational training systems in Europe respond to the needs of citizens and the labour market in order to facilitate access to employment.

Vocational education and training has been an essential part of EU policy since the very establishment of the European Community. It is also a crucial element of the so-called EU Lisbon Strategy, which aims at transforming Europe into the world’s most competitive and dynamic knowledge-based society. In 2002 the European Council reaffirmed this vital role, and established yet another ambitious goal – to make European education and training renowned globally by the year 2010 – by championing a number of world-class initiatives, and in particular by strengthening cooperation in the area of vocational training.

On 24 November 2020, the Council of the European Union adopted a Recommendation on vocational education and training for sustainable competitiveness, social fairness and resilience.

The Recommendation defines key principles for ensuring that vocational education and training is agile in that it adapts swiftly to labour market needs and provides quality learning opportunities for young people and adults alike.

It places a strong focus on the increased flexibility of vocational education and training, reinforced opportunities for work-based learning, apprenticeships and improved quality assurance.

The Recommendation also replaces the EQAVET – European Quality Assurance in Vocational Education and Training – Recommendation and includes an updated EQAVET Framework with quality indicators and descriptors. It repeals the former ECVET Recommendation.

To promote these reforms, the Commission supports Centres of Vocational Excellence (CoVEs) which bring together local partners to develop ‘skills ecosystems'. Skills ecosystems will contribute to regional, economic and social development, innovation and smart specialisation strategies.

Erasmus+

Erasmus+ is the EU's programme to support education, training, youth and sport in Europe.

It has an estimated budget of €26.2 billion. This is nearly double the funding compared to its predecessor programme (2014-2020).

The 2021-2027 programme places a strong focus on social inclusion, the green and digital transitions, and promoting young people’s participation in democratic life.

It supports priorities and activities set out in the European Education Area, Digital Education Action Plan and the European Skills Agenda. The programme also

• supports the European Pillar of Social Rights
• implements the EU Youth Strategy 2019-2027
• develops the European dimension in sport

Who can take part? Find out here.

Adult Education and Lifelong Learning in Europe

Lifelong learning is a process that involves all forms of education – formal, informal and non-formal – and lasts from the pre-school period until after retirement. It is meant to enable people to develop and maintain key competencies throughout their life as well as to empower citizens to move freely between jobs, regions and countries. Lifelong learning is also a core element of the previously mentioned Lisbon Strategy, as it is crucial for self-development and the raising of competitiveness and employability. The EU has adopted several instruments for the promotion of adult education in Europe.

A European area of lifelong learning

In order to make lifelong learning a reality in Europe, the European Commission has set itself the objective of creating a European Area of Lifelong Learning. In this context, the Commission focuses on identifying the needs of both learners and the labour market in order to make education more accessible and subsequently create partnerships between public administrations, suppliers of educational services and civil society.

This EU initiative is based on the objective of providing basic skills – by strengthening counselling and information services at a European level, and by recognising all forms of learning, including formal education and informal and non-formal training.

EU organisations promoting vocational education in Europe

With the objective of facilitating cooperation and exchange in the field of vocational training, the EU has set up specialised bodies working in the field of VOCATIONAL TRAINING.

The European Centre for Vocational Training (CEDEFOP / Centre Européen pour le Développement de la Formation Professionnelle) was created in 1975 as a specialised EU agency for the promotion and development of vocational education and training in Europe. Based in Thessaloniki, Greece, it carries out research and analysis on vocational training and disseminates its expertise to various European partners, such as related research institutions, universities or training facilities.

The European Training Foundation was established in 1995 and works in close collaboration with CEDEFOP. Its mission is to support partner countries (from outside the EU) to modernise and develop their systems for vocational training.

Quality of life – on top of the EU social policy agenda

Favourable living conditions depend on a wide range of factors, such as quality healthcare services, education and training opportunities or good transport facilities, just to name a few aspects affecting citizens’ everyday life and work. The European Union has set for itself the aim to constantly improve the quality of life in all its Member States, and to take into account the new challenges of contemporary Europe, such as socially exclude people or an aging population.

Employment in Europe

Improving employment opportunities in Europe is a key priority for the European Commission. With the prospect of tackling the problem of unemployment and increasing the mobility between jobs and regions, a wide variety of initiatives at EU level are being developed and implemented to support the European Employment strategy. These include the European Employment Services network (EURES) and the EU Skills Panorama.

Health and healthcare in the European Union

Health is a cherished value, influencing people’s daily lives and therefore an important priority for all Europeans. A healthy environment is crucial for our individual and professional development, and EU citizens are ever more demanding about health and safety at work and the provision of high quality healthcare services. They require quick and easy access to medical treatment when travelling across the European Union. EU health policies are aimed at responding to these needs.

The European Commission has developed a coordinated approach to health policy, putting into practice a series of initiatives that complement the actions of national public authorities. The Union’s common actions and objectives are included in EU health programmes and strategies.

The current EU4Health Programme (2021-2027) is the EU’s ambitious response to COVID-19. The pandemic has a major impact on patients, medical and healthcare staff, and health systems in Europe. The new EU4Health programme will go beyond crisis response to address healthcare systems’ resilience. 

EU4Health, established by Regulation (EU) 2021/522, will provide funding to eligible entities, health organisations and NGOs from EU countries, or non-EU countries associated to the programme.

With EU4Health, the EU will invest €5.3 billion in current prices in actions with an EU added value, complementing EU countries’ policies and pursuing one or several of EU4Health´s objectives:

1. To improve and foster health in the Union
   • disease prevention & health promotion
   • international health initiatives & cooperation
2. To tackle cross-border health threats
   • prevention, preparedness & response to cross-border health threats
   • complementing national stockpiling of essential crisis-relevant products
   • establishing a reserve of medical, healthcare & support staff 
3. To improve medicinal products, medical devices and crisis-relevant products
   • making medicinal products, medical devices and crisis-relevant products available and affordable
4. To strengthen health systems, their resilience and resource efficiency
   • strengthening health data, digital tools & services, digital transformation of healthcare
   • improving access to healthcare
   • developing and implementing EU health legislation and evidence-based decision making 
   • integrated work among national health systems

Education in the EU

Education in Europe has both deep roots and great diversity. Already in 1976, education ministers decided to set up an information network to better understand educational policies and systems in the then nine-nation European Community. This reflected the principle that the particular character of an educational system in any one Member State ought to be fully respected, while coordinated interaction between education, training and employment systems should be improved. Eurydice, the information network on education in Europe, was formally launched in 1980.

In 1986, attention turned from information exchanges to student exchanges with the launch of the Erasmus programme, now grown into the Erasmus+programme, often cited as one of the most successful initiatives of the EU.

Transport in the EU

Transport was one of the first common policies of the then European Community. Since 1958, when the Treaty of Rome entered into force, the EU’s transport policy has focused on removing border obstacles between Member States, thereby enabling people and goods to move quickly, efficiently and cheaply.

This principle is closely connected to the EU’s central goal of a dynamic economy and cohesive society. The transport sector generates 10% of EU wealth measured by gross domestic product (GDP), equivalent to about one trillion Euros a year. It also provides more than ten million jobs.

The Schengen area

The Schengen Convention, in effect since March 1995, abolished border controls within the area of the signatory States and created a single external frontier, where checks have to be carried out in accordance with a common set of rules.

Today, the Schengen Area encompasses most EU countries, except for Bulgaria, Croatia, Cyprus, Ireland and Romania. However, Bulgaria, Croatia and Romania are currently in the process of joining the Schengen Area and already applying the Schengen acquis to a large extent. Additionally, also the non-EU States Iceland, Norway, Switzerland and Liechtenstein have joined the Schengen Area.

Air transport

The creation of a single European market in air transport has meant lower fares and a wider choice of carriers and services for passengers. The EU has also created a set of rights to ensure air passengers are treated fairly.

Air passenger rights

As an air passenger, you have certain rights when it comes to information about flights and reservations, damage to baggage, delays and cancellations, denied boarding, compensation in the case of accident or difficulties with package holidays. These rights apply to scheduled and chartered flights, both domestic and international, from an EU airport or to an EU airport from one outside the EU, when operated by an EU airline.

Rail transport

Over the last 25 years the Commission has been very active in proposing restructuring the European rail transport market and in order to strengthen the position of railways vis-à-vis other transport modes. The Commission's efforts have concentrated on three major areas which are all crucial for developing a strong and competitive rail transport industry:

1. opening the rail transport market to competition,
2. improving the interoperability and safety of national networks and
3. developing rail transport infrastructure.

Malta hija repubblika demokratika sovrana indipendenti. Fl-1964 Malta kisbet l-indipendenza mir-Renju Unit iżda baqgħet monarkija, bil-Monarkija Ingliża bħala l-Kap ta’ Stat. Fl-1974 Malta saret Republika, bi President bħala Kap ta’ Stat. Madankollu, f’ħafna miċ-ċirkostanzi, il-President jaġixxi fuq il-parir tal-Prim Ministru. Il-President jaħtar persuna bħala Prim Ministru, li “huwa l-aktar wieħed appoġġjat mill-maġġoranza tal-membri tal-Kamra (tad-Deputati)”. Il-Prim Ministru jeżerċita setgħat eżekuttivi.

Il-Kostituzzjoni tiddefinixxi l-funzjoni u s-setgħat tal-Parlament Malti, inkluża s-setgħa ta’ leġiżlazzjoni. Il-Parlament huwa ffurmat mill-President u l-Kamra tad-Deputati. Il-Kamra tad-Deputati għandha 79 membru. In-numru jista’ jvarja skont id-dispożizzjonijiet tal-Kostituzzjoni dwar l-allokazzjoni tas-siġġijiet wara elezzjoni ġenerali. In-numru tad-deputati jinbidel skont mekkaniżmu li jara l-perċentwali  tal-partiti rrappreżentati fil-parlament. Għalhekk normalment ikun hemm aġġustament billi jiżdiedu d-deputati. Fl-aħħar elezzjoni li saret fil-2022 sar aġġustmanent ieħor :dak is-sess li jġib inqas minn 40% tar-rappreżentanti ser jiżdiedulu n-numru tas-siġġijiet. Filfatt, permezz ta’ dan il-mekkaniżmu 12-il mara ġiet eletta fil-Parlament. Il-Kamra tad-Deputati hija eletta għal mandat massimu ta’ ħames snin. Il-Prim Ministru jista’ jiddeċiedi li jagħti parir lill-President biex il-Parlament jiġi xolt u jsejjaħ elezzjoni ġenerali bikrija. Ċittadini Maltin ta’ 16-il sena u iktar għandhom id-dritt li jivvotaw. Il-partiti politiċi ewlenin f’Malta huma l-Partit Laburista (PL) u l-Partit Nazzjonalista (PN) u jeżistu wkoll numru ta’ partiti oħra żgħar. 

Il-Kostituzzjoni tistabbilixxi wkoll l-istrutturi u s-setgħat tal-Qorti u telenka d-drittijiet fundamentali tal-bniedem u l-libertajiet tal-individwi.

L-influwenza tal-liġi Rumana u tal-Kodiċijiet ta’ Napuljun malajr jintgħarfu fis-sistema ġuridika Maltija, speċjalment fil-liġi ċivili. Barra minn hekk, il-Liġi Ingliża, sa mill-fażi bikrija tal-aħħar seklu, influwenzat mhux ftit ċerti oqsma tal-liġi u l-proċedura kriminali. Pereżempju, il-liġi kriminali Maltija dejjem adottat il-massima tal-preżunzjoni ta’ innoċenza, mhux ħtija, favur il-persuna akkużata. Similarità oħra bejn iż-żewġ sistemi legali hija li l-Imħallef li jippresjedi jkollu ġurija, jekk ma jintalabx mod ieħor mill-persuna akkużata. Oqsma oħrajn fil-Liġi Ċivili jinkludu l-liġi pubblika u b’mod partikolari l-liġi relatata mal-ġarr ta’ merkanzija.

Is-sistema Ġuridika Maltija hija bbażata fuq sistema b’żewġ saffi b’Qorti tal-Prim’Istanza ppreseduta minn Imħallef jew Maġistrat, u Qorti tal-Appell, li tikkonsisti fi tliet Imħallfin meta l-appell ikun minn Qorti ppreseduta minn Imħallef, jew Imħallef wieħed, meta l-appell ikun minn Qorti ppreseduta minn Maġistrat. Barra minn hekk, hemm bosta Tribunali għal oqsma speċjalizzati bi grad ta’ kompetenza li jvarja. Kważi kollha jipprovdu appelli għal Qorti dwar punti tal-liġi. 

Fl-1964, meta Malta kisbet l-indipendenza, il-Qorti Kostituzzjonali twaqqfet bħala l-Qorti tal-appell fi kwistjonijiet relatati mal-Kostituzzjoni. 

Fl-1987, Malta adottat il-Konvenzjoni Ewropea dwar id-Drittijiet tal-Bniedem bħala parti mil-liġi tagħha. Minn dak iż-żmien, iċ-ċittadini Maltin kisbu d-dritt ta’ aċċess għall-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem fi Strasburgu. Din il-Qorti hija fformata minn imħallfin mill-Istati Membri tal-Kunsill tal-Ewropa, inkluża Malta.

L-Imħallfin u l-Maġistrati jinħatru mill-President ta’ Malta u huma kostituzzjonalment indipendenti mill-korp Eżekuttiv ta’ governanza.

Persuna trid tkun ipprattikat bħala avukat f’Malta għal perjodu ta’ mhux inqas minn seba’ snin biex tikkwalifika bħala maġistrat, u tnax-il sena biex tikkwalifika bħala imħallef. L-Imħallfin u l-Maġistrati jgawdu minn garanzija ta’ impjieg permanenti u jistgħu jitneħħew biss mill-President, wara mozzjoni tal-Kamra tad-Deputati appoġġjata mill-voti ta’ mhux inqas minn żewġ terzi tal-membri tagħha, għar-raġuni ta’ inabilità murija bi provi biex iwettqu l-funzjonijiet tal-uffiċċju tagħhom jew imġiba ħażina murija bi provi. 

Is-separazzjoni tas-setgħat f’Malta mhijiex stretta daqs il-mudell Amerikan jew Franċiż, iżda hija aktar tat-tip ta’ kontrolli u kontrobilanċi, bħalma hemm fl-Ingilterra. Konsegwentement, il-Qrati huma indipendenti mill-korp Eżekuttiv fir-rilaxx tad-dmirijiet tagħhom.

Links:

Ir-rata standard tat-Taxxa fuq il-Valur Miżjud applikabbli f’Malta fuq il-bejgh, akkwist jew importazzjoni ta’ ħafna mill-prodotti u s-servizzi hija ta’ 18%. Kull xahar, persuna taxxabbli rreġistrata għall-VAT u li tipprovdi Provvisti Intra-Komunitarji ta’ oġġetti eżenti jew provvisti Intra-Komunitarji ta’ servizzi fejn il-klijent huwa responsabbli għal ħlas tal-VAT hi mitluba tibgħat Dikjarazzjoni ta’ Rikapitulazzjoni b’analiżi tal-provvisti kollha li saru lill-Amministrazzjoni tat-Taxxa u d-Dwana ta’ Malta. Fejn il-valur (minbarra l-VAT) ta’ provvisti intra-komunitarji ta’ oġġetti provduti matul it-tlett xhur kalendarji preċedenti, u ghall-ebda mill-erba’ perjodi ta tliet xhur ta’ qabel, ma jaqbiżx is-somma ta’ EUR50,000, il-persuna tista’ tagħmel dikjarazzjoni rikapitulattiva għal kull 3 xhur kalendarji.   Din id-dikjarazzjoni għandha tinkludi n-numri tal-VAT tal-klijenti mill-Istati Membri l-oħrajn u l-valur totali tal-Provvisti Intra-Komunitarji li saru għal kull wieħed minn dawn il-klijenti. Hemm penali kriminali għal nuqqas ta’ sottomissjoni ta’ din id-Dikjarazzjoni ta’ Rikapitulazzjoni.

Id-dejta miksuba mid-Dikjarazzjonijiet ta’ Rikapitulazzjoni f’kull wieħed mill-Istati Membri tal-UE inkluża Malta sejra tinżamm fis-Sistema ta’ Skambju ta’ Informazzjoni tal-VAT (VIES) mill-istati membri kollha għal finijiet ta’ kontroll.

Il-persuni taxxabbli jitqiesu li huma dawk li jwettqu attività ekonomika, ikun xi jkun l-iskop jew ir-riżultat ta’ dik l-attività. Persuni li joperaw taħt il-livell limitu stabbilit għall-impriżi żgħar huma meqjusa persuni taxxabbli anki jekk mhumiex obbligati jitolbu u jiġbru l-VAT.

Taxxa fuq id-Dħul

Ir-rati ta’ taxxa għal individwu huma ta’ 0% - 35%. It-tassazzjoni ta’ dħul ta’ individwu tiżdied mal-kategoriji ta’ dħul b’mod progressiv jiġifieri aktar ma jkun għoli d-dħul, aktar tkun għolja r-rata ta’ taxxa. It-taxxa korporattiva hija stabbilita għal 35%. 

Ir-residenti jħallsu taxxa fuq id-dħul jekk jaqilgħu paga jew jekk jaħdmu għal rashom. Persuna li tissodisfa l-kriterji ta’ domiċilju u residenza ordinarjatkun intaxxata fuq id-dħul tagħha f’Malta u barra l-pajjiż. Resident barrani li huwa impjegat f’Malta jħallas taxxa biss fuq id-dħul li jaqla’ f’Malta u fuq dak id-dħul barrani li jasal f’Malta.

Il-liġi tistipula li min iħaddem huwa obbligat inaqqas mis-sors, kull xahar, dak l-ammont ta’ taxxa li għandu jitħallas fuq paga. Ċerti ħlasijiet jistgħu jitnaqqsu mid-dħul taxxabbli ta’ individwu li huma permessibbli għal skopijiet ta’ taxxa. Ir-residenti Maltin jistgħu jirrikorru għal taxxa finali ta’ żamma ta’ 15% fuq id-depożiti li jagħmlu fil-bank u fuq l-imgħaxijiet minn bonds u stokks. Dividend imħallas minn kumpanija rreġistrata Maltija lill-azzjonisti tagħha jgħaddi kreditu ta’ taxxa li huwa l-ekwivalenti tat-taxxa mħallsa mill-kumpanija fuq il-profitti li jirrappeżentaw is-sors tad-dividend imqassam.

Rati tat-Taxxa fuq dħul

Persuni mhux residenti f’Malta

Bħala regola ġenerali, persuna impjegata iżda li mhix residenti f’Malta u li tqatta’ perjodu ta’ inqas minn 183 jum f’Malta, hija ntaxxata bir-rati ta’ Non Resident.(Ara r-rati relevanti hawn taħt)  Madanakollu, fejn individwu jipprova għas-sodisfazzjon tal-Kummissarju li l-kuntratt tal-impjieg tiegħu ikopri perjodu li jeċċedi 6 xhur fuq perjodu ta’ 12-il xahar, dan jikkwalifika biex jiġi ntaxxat bir-rati normali (Resident Rates – Ara tabella hawn fuq). Dan japplika wkoll anke jekk fis-sena ta’ stima in kwistjoni l-perjodu ta’ impjieg ikun inqas minn 183 jum.

Persuni mhux residenti f’Malta li ġejjin mill-Unjoni Ewropeja  jew miż-Żona Ekonomika Ewropeja. 

Individwi impjegati iżda mhux residenti f’Malta li ġejjin mill-Unjoni Ewropeja (UE) jew miż-Żona Ekonomika Ewropeja (ŻEE), li jaqilgħu aktar minn 90% tad-dħul globali tagħhom f'Malta, jikkwalifikaw għar-rati tat-taxxa ta’ residenti (Resident Rates) skont il-proviso tal-artikolu 56 (1) (c) tal-Att dwar it- Taxxa fuq l-Income.

Madankollu, meta individwu impjegat iżda mhux residenti f’Malta, li jkun ta’ nazzjonalita’ ta’ xi pajjiż tal-U.E jew taż-Ż.E.E li ma jkollux 90% tad-dħul globali gej minn Malta, hu jista' jagħżel li jiġi ntaxxat billi japplika l-aktar kalkolu ta’ taxxa favorevoli għalih skont l-artikolu 56(1)(c)(iv). 

Rati ta’ taxxa ta’ individwu li ma jkunx residenti f’Malta

Għal kull euro fuq l-ewwel €700 ............................. 0ċ (0%)

Għal kull euro fuq l-€2,400 ta’ wara .....................   20ċ (20%)

Għal kull euro fuq l-€4,700 ta’ wara .....................   30ċ (30%)

Għal kull euro mill-bqija .....................................     35ċ (35%)

Dħul u l-għoli tal-ħajja

F’Malta, id-dħul personali jiġi prinċipalment minn impjieg full-time jew part-time u minn impjieg indipendenti f’negozji żgħar. Id-dħul jinkorpora s-salarji, il-pensjonijiet, il-benefiċċji tal-liv, l-appoġġ edukattiv eċċ.

Id-dħul mill-kapital jinkludi dħul minn proprjetà mobbli jew immobbli (inkluż il-valur ta’ kiri ta’ residenzi okkupati mis-sid), dividendi, imgħax, u ċertu qligħ kapitali li huwa ntaxxat bħal dħul ordinarju. 

Tqabbil tal-pagi minimi fix-xahar (Eurostat Jannar 2024)

Bonuses

Il-Gvern iħallas żieda fil-paga annwali għall-għoli tal-ħajja għall-impjegati full-time kollha. Il-bonuses jitħallsu lill-impjegati erba’ darbiet fis-sena kif ġej: 

Marzu                     €121.16

Ġunju                      €135.10

Settembru               €121.16

Diċembru                €135.10

Links: 

Storikament, l-għoli tal-ħajja f’Malta minn dejjem kien aktar baxx minn ħafna mill-pajjiżi ċentrali Ewropej. Madankollu, l-ispejjeż għaddejjin minn bidla rapida hekk kif l-ispejjeż għar-residenzi, l-assigurazzjonijiet u l-produzzjoni ġenerali kienu soġġetti għal żidiet sostanzjali. Filfatt, ġie estimat li familja ta’ 4 min-nies għandha bżonn €2,870.7 fix-xahar (mingħajr spiża ta kera) biex tgħix.

L-istandards tal-ħajja f’Malta huma tajbin u jitqabblu tajjeb ma’ dawk tal-Ewropa kontinentali. L-istennija tal-għomor fit-twelid u r-rata ta’ mortalità tat-tfal jistgħu jitqabblu ma’ dawk ta’ ekonomiji avvanzati Ewropej. Il-faċilitajiet tal-edukazzjoni, tas-saħħa u tas-sanità huma ta’ standard ferm għoli u disponibbli għal kulħadd.

Hawn taħt, tista’ ssib xi prodotti u l-prezz tagħhom f’Malta biex tkun tista’ tieħu idea tal-għoli tal-ħajja f’Malta fir-rigward tal-ħajja ta’ kuljum:

Marzu 2024. Sors: Numbeo

Links:

Kiri

Fil-parti l-kbira tagħha, l-akkomodazzjoni mikrija hija ta’ sidien privati. 

Tista’ ssib proprjetajiet għall-kiri billi tfittex fil-gazzetta, fuq l-internet jew inkella billi żżur xi waħda mill-aġenziji tal-proprjetà f’Malta.  Il-faċilitajiet ta’ tiftix fuq l-internet qegħdin jiżdiedu. L-aġenti tal-proprjetà ewlenin għandhom taqsima għall-kiri fuq il-websajts tagħhom. It-tariffa għas-servizz tal-aġenti hija ekwivalenti għal nofs pagament ta’ xahar kera miżjuda bil-VAT (għal darba biss) li għanda tinqasam bejn min qed jikri u s-sid. 

Meta ssib il-proprjetà li tixtieq, tkun trid tiffirma Kuntratt tal-Kiri li jipproteġi kemm l-interessi tiegħek kif ukoll dawk tas-sid. F’dan il-kuntratt jiġu stabbiliti l-kundizzjonijiet għall-ħlas tal-kera u l-kontijiet, id-data tal-bidu tal-kera, il-perijodu tal-kirja, is-servizzi li għandhom jiġu provduti mis-sid (bħat-tindif u l-manutenzjoni tal-post), il-perijodu ta’ notifika meħtieġ għat-terminazzjoni tal-kera u r-regoli ġenerali relatati mal-komun (fejn japplikaw). 

Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, sid il-kera jitlob depożitu bil-quddiem (is-soltu dan ikun bejn wieħed u ieħor daqs il-kera ta’ xahar). Il-kera normalment ukoll titħallas minn qabel. 

L-Ispejjeż ta’ Kiri Residenzjali (rati fix-xahar eskluża l-manutenzjoni):

• Appartament bi tlett ikmamar tas-sodda f’tas-Sliema, San Ġiljan, il-Kappara, is-Swieqi: medja ta €1,622.22 fix-xahar.
• Appartament bi tlett ikmamar tas-sodda f’zoni mhux turistici: medja ta €1,226.83 fix-xahar.
• Appartament b’kamra tas-sodda f’tas-Sliema, San Ġiljan, il-Kappara, is-Swieqi: medja ta € 929.39 fix-xahar.
• Appartament b’kamra tas-sodda f’zoni mhux turistici: medja ta € 775.99 fix-xahar.

Fl-2020 daħlet liġi li tirregola is-suq tal-kiri ġewwa Malta. Il-liġi hija l-Att tal-2019 dwar il-Kirjiet Residenzjali. Fil-qosor il-liġi il-ġdida tinkludi numru ta’ misuri fosthom li kull kuntratt ta’ kirja privata għandu jiġi irreġistrat u d-determinazzjoni ta’ tul minimu u massimu ta’ kirjiet (kemm short term lets u long term lets). 

Skont il-liġi l-ġdida la s-sid u lanqas il-kerrej ma jistgħu jtemmu l-kuntratt tal-kera mingħajr avviż. Jekk sid il-kera jixtieq itemm il-kuntratt, għandu javża lill-kerrej bil-miktub minn tliet xhur qabel l-iskadenza tal-kuntratt. Min-naħa l-oħra l-kerrej ukoll irid javża bil-miktub lis-sid jekk ikun jixtieq iwaqqaf il-kuntratt. F’dan il-każ meta jingħata l-avviżjiddependi fuq it-tul tal-kuntratt tal-kera. 

Il-leġiżlazzjoni l-ġdida tal-kera tgħid li l-ispiża tal-kera trid tiġi miftiehma u stipulata fil-kuntratt flimkien ma’ deskrizzjoni dettaljata ta’ x’qed jikri l-kerrej u liema żoni huma meqjusa bħala spazji kondiviżi jew żoni komuni. Il-liġijiet il-ġodda jipprevenu wkoll lis-sidien milli jżidu l-kera aktar minn 5% fis-sena u mhux aktar minn darba fis-sena.

L-utilitajiet jitħallsu flimkien mar-rata ta' kiri miftiehma ta' kull xahar tal-kerrej sakemm ma jkunx iddikjarat mod ieħor. L-utilitajiet jitħallsu jew fuq bażi pro rata lis-sid, jew direttament lill-kumpanija ARMS tal-utilità. 

Barra minn hekk, is-sidien jeħtieġu wkoll li jipprovdu inventarju tal-kontenut fl-ispazju tal-kiri bħal apparat, tagħmir tal-kċina u l-kundizzjoni tal-għamara. Jekk din il-lista ma tiġix ipprovduta, il-kuntratt ikun null. Huwa fl-aħjar interess tal-kerrej li jgħaddi mill-lista tal-kontenut u tal-inventarju mas-Sid u jikkonferma l-kontenut kollu u l-kundizzjoni tagħhom.

Xiri

Għax-xiri ta’ proprjetà, tista’ tikkuntattja aġenti immobiljari, sensara individwali, jew permezz ta’ reklami fil-gazzetti lokali u websajts fuq l-Internet. Ir-reklami ta’ djar għall-bejgħ jidhru fil-gazzetti ewlenin kollha . Kemm jekk tixtri propjeta mingħand aġenti immobiljari, sensar jew direttament mingħand il-propjetarju, tista tipprova tinnegozja prezz aħjar għal proprjetà . 

Ladarba tiddeċiedi fuq proprjetà u taqbel fuq prezz mal-bejjiegħ, hemm numru ta’ permessi li għandek tapplika għalihom, u trid taħseb ukoll biex tagħmel kuntratt preliminari msejjaħ Konvenju għand nutar pubbliku. Mal-firma tal-Konvenju trid tħallas 1% mill-5% taxxa dovuta. Il-bqija jitħallsu meta jiġi ffirmat il-kuntratt finali. Tintalab ukoll tħallas depożitu li jkun ġie stabbilit bejnek u s-sid u li normalment ikun 10% tal-prezz finali tal-proprjetà. 

Fil-ġimgħat ta’ wara, in-nutar jagħmel ir-riċerki biex jikkonferma li min qed ibigħ għandu t-titlu legali ta’ sid tal-proprjetà, u biex jiżgura li ma jkunx hemm djun, ipoteki jew garanziji fuq il-proprjetà. Sadanittant xogħlok huwa li tiżgura li tikkonkludi s-self mal-bank, u li tikseb il-permessi u l-formoli kollha neċessarji skont il-Konvenju, waqt li l-bejjiegħ jipprepara dak kollu meħtieġ minnu biex jersaq għall-kuntratt.

Hekk kif dan il-proċess jitlesta, tiġi stabbilita data li fiha jiġi ffirmat il-Kuntratt. Dan normalment isir għand in-nutar jew fl-uffiċċju legali tal-bank. Mal-kuntratt tkun trid tħallas il-bilanċ tal-prezz tal-bejgħ tal-proprjetà lill-bejjiegħ, u l-bqija tat-taxxa dovuta lill-Ufficju tal-Kummissarju tad-Dħul u l-ispejjeż tal-kuntratt u r-riċerki lin-Nutar Pubbliku. 

Fi żmien 15 jum (kif speċifikat mil-leġiżlazzjoni) mid-data tal-att ta 'trasferiment ta' proprjetà in-nutar tiegħek għandu japplika għar-reġistrazzjoni tal-proprjetà fir-Reġistru tal-Artijiet.

Self ipotekarju għax-xiri ta’ proprjetà jista’ jinkiseb mill-banek, u jitħallas lura fuq perjodu ta’ bejn 15 u 40 sena jew sakemm tagħlaq il-65 sena (skont iċ-ċirkostanzi tal-individwu). Huwa rrakkomandat li tikkonsulta nutar jew avukat biex tivverifika t-termini u l-kundizzjonijiet tal-bejgħ, u biex tfassal il-ftehim ta’ xiri.  Persuni mill-UE (li jinkludu Maltin) li għexu barra minn Malta għal iktar minn ħames snin jirrikjedu permezz biex jixtru propjeta immobli, għal użu sekondarju.

Il-prezzijiet ta’ xiri u kiri tal-proprjetà qegħdin jiżdiedu b’rata mgħaġġla. Jekk jogħġbok iċċekkja minn jeddek għall-aħħar prezzijiet qabel iżżur Malta.

Iċ-ċittadini tal-Istati Membri kollha tal-Unjoni Ewropea (inklużi ċ-ċittadini Maltin) li ma jkunux residenti f’Malta għal inqas ħames snin qabel l-akkwist tal-propjeta, jkollhom bżonn permess biex jixtru proprjetà immobbli għal skop ta’ residenza sekondarja.

Links:

Is-Sistema tas-Saħħa 

Malta tgawdi minn livell għoli ta’ trattament mediku medika. Il-faċilitajiet mediċi qegħdin jiġu mmodernizzati , w  is-servizzi jingħataw miċ-Ċentri reġjunali tas-Saħħa kif ukoll minn żewġ sptarijiet ġenerali pubbliċi. Jeżistu wkoll kliniċi speċjalizzati u kif ukoll numru ta’ sptarijiet privati.

Persuni li jkunu qegħdin jirċievu trattament mediku u li jista’ jkollhom bżonn idaħħlu l-mediċini  tagħhom f’Malta jew li jixtru provvisti ġodda huma mħeġġa li jġorru magħhom ittra ta’ riferimentmit-tabib tal-familja tagħhom. L-assigurazzjoni medika hija rrakkomandata jekk wieħed qed ifittex li jirċievi l-kura fi kliniċi u sptarijiet privati.

F’Malta, il-Gvern jipprovdi servizzi tas-saħħa komprensivi bla ħlas għar-residenti kollha, li huma ffinanzjati mit-taxxi ġenerali. Ir-residenti għandhom aċċess għal servizzi preventivi, investigattivi, kurattivi u rijabilitattivi fiċ-Ċentri tas-Saħħa pubbliċi u fl-isptarijiet pubbliċi. Persuni bi dħul finanzjarju baxx ikollhom il-mezzi tagħhom ittestjati permezz ta’ ’means test’ mid-Dipartiment tas-Sigurtà Soċjali. Jekk jikkwalifikaw għall-għajnuna  huma jirċievu kard li tintitolahom għal mediċini b’xejn. Barra dan, persuna li tbati minn marda kronika waħda jew aktar minn lista speċifika ta’ mard kroniku (eż. artrite rewmatika) hija intitolata wkoll li tirċievi trattament bla ħlas għall-mard tagħha, irrispettivament mill-mezzi finanzjarji tagħha.

Il-Kura tas-Saħħa Primarja

Il-Gvern joffri l-kura tas-saħħa primarja prinċipalment permezz ta’ numru ta’ Ċentri tas-Saħħa li joffru firxa wiesgħa ta’ servizzi preventivi, kurattivi u rijabilitattivi. Is-servizzi tat-tabib ġenerali u tal-infermiera huma ssupplimentati permezz ta’ diversi servizzi speċjalizzati, li jinkludu kliniċi għal qabel u għal wara t-twelid, kliniċi għat-trabi (Well Baby clinics), kliniċi tal-ginekoloġija, kliniċi tad-dijabete, kliniċi tal-għajnejn, kliniċi tal-psikjatrija, kliniċi tal-kura tas-saqajn, fiżjoterapija, u kliniċi ta’ trattament għal titjib fil-pronunzja u tal-patoloġija tal-lingwa. Jingħataw ukoll servizzi tal-infermiera u tal-qwiebel tal-Komunità.

Is-sistema Governattiva taċ-Ċentri tas-Saħħa taħdem flimkien ma’ settur privat b’saħħtu u ħafna residenti jagħżlu li jużaw is-servizzi ta’ tobba ġenerali u speċjalisti privati li jaħdmu fit-tfassil tal-kura tas-saħħa primarja.

Il-Kura Sekondarja u Terzjarja

Il-kura sekondarja u l-kura terzjarja huma pprovduti minn numru ta’ sptarijiet pubbliċi. Mater Dei huwa l-isptar pubbliku ewlieni ta’ Malta u jinsab l-Imsida. Dan l-isptar joffri servizzi immedjati mediċi u kirurġiċi, servizzi speċjalizzati, kif ukoll taħriġ ġenerali lill-professjonisti tas-settur u lill-istudenti tal-Mediċina. L-isptar nfetaħ fl-2007, u ħa post l-isptar pubbliku ta’ San Luqa, tal-Pietà . Fl-isptar Mater Dei hemm 1,140 sodda u diversi swali tal-operazzjonijiet. Fiż-żona tal-Isptar Mater Dei nfetaħ wkoll sptar tal-onkoloġija, Iċ-Ċentru tal-Onkoloġija Sir Anthony Mamo. 

L-Isptar Monte Carmeli f’Ħ’Attard huwa sptar għall-kura mentali li joffri servizzi ta’ rikoveru kif ukoll servizzi matul il-ġurnata. L-isptar għandu riżorsi umani ddedikati u professjonali li, permezz ta’ approċċ multidixxiplinarju lejn is-servizzi psikjatriċi kollha, joffru lill-pazjenti kura olistika mfassla apposta għall-bżonnijiet speċifiċi tagħhom. Jingħata servizz kemm ta’ kura psikjatrika kif ukoll psikoloġika, flimkien ma’ għajnuna sabiex il-persuna tintegra ruħha fis-soċjetà.

Jeżisti numru ta’ kliniċi u sptarijiet privati f’Malta li joffru għażla kbira ta’ servizzi li jvarjaw minn dawk ta’ tabib ġenerali sa servizzi ta’ dentisti, kirurgi kożmetiċi u professjonisti speċjalizzati oħra.

Links:

Is-sistema edukattiva hija mqassma f’livelli ta’ edukazzjoni primarja, sekondarja, postsekondarja u terzjarja. Hemm ukoll livell preprimarja u servizzi ta’ kura tat-tfal.  

Is-servizzi ta’ kura tat-tfal huma offruti l-iktar mis-settur privat. Il-Gvern għandu numru ta’ ċentri għat-tfal madwar il-pajjiż. Is-servizzi ta’ kura tat-tfal huma disponibbli għal tfal mill-età ta’ 0 – 3 snin. Iċ-ċentri għall-kura tat-tfal huma b’xejn, għal ġenituri li jaħdmu jew li qegħdin jistudjaw. Mill-età ta’ 3 snin sal-età ta’ 5 snin, it-tfal jistgħu jattendu nurseries ta’ qabel il-primarja. Dawn huma mmexxija mill-privat u mill-Istat (tal-Istat huma b’xejn).

 Il-livell primarju huwa obbligatorju bejn l-etajiet ta’ 5 u 11-il sena. Wara r-riforma tal-kulleġġi ma għaddx hemm hemm bżonn is-sistema ta’ eżamijiet biex jiddeterminaw f’liema skola ser tmur skond ir-riżultati. Fejn persuna tattendi skola huwa dderminat minn ‘catchment area’. Il-livell sekondarju ta’ edukazzjoni huwa obbligatorju bejn l-etajiet ta’ 11 u 16-il sena. Matul is-sena akkademika 2014/15 daħlet fis-seħħ is-sistema ta’ ko-edukazzjoni fuq livell nazzjonali wara perjodu ta’ prova. 

L-edukazzjoni f’Malta hija obbligatorja mill-etajiet ta’ 5 sa 16-il sena. Tittieħed azzjoni legali kontra dawk il-ġenituri jew il-kustodji legali li ma jibagħtux lit-tfal tagħhom l-iskola f’dawn is-snin.

Il-livell postsekondarju ta’ edukazzjoni huwa għal studenti b’età ta’ bejn 16 u 18-il sena. Matul dan il-perjodu ta’ sentejn, l-istudenti jingħataw il-ħiliet u l-kwalifiki akkademiċi meħtieġa qabel jidħlu l-Università. Fil-każ ta’ edukazzjoni vokazzjonali, l-edukazzjoni postsekondarja hija ż-żmien li fih l-istudenti jitgħallmu ħiliet ġodda fil-qasam tat-taħriġ vokazzjonali tagħhom qabel jidħlu għax-xogħol proprju jew ikomplu jistudjaw. 

Il-livell terzjarju tal-edukazzjoni f’Malta jingħata l-iktar mill-unika università tal-gżira – L-Università ta’ Malta. Din l-università twaqqfet fl-1592 u hija ta’ standard ferm għoli. Il-korsijiet fil-livell ta’ Baċċelerat huma b’xejn. L-Università ta’ Malta hija università internazzjonali bi studenti li jiġu minn madwar id-dinja. Ħafna mill-istudenti huma ovvjament Maltin, għalkemm in-numru ta’ studenti barranin qiegħed dejjem jiżdied. Filfatt fl-2019, l-Università ta’ Malta kellha 18% tal-istudenti li huma studenti internazzjonali.

L-edukazzjoni vokazzjonali fil-livelli postsekondarji u terzjarji jingħataw l-iktar fil-Kulleġġ ta’ Malta tal-Arti, x-Xjenza u t-Teknoloġija (MCAST). L-MCAST joffri wkoll korsijiet fil-livell ta’ lawrea. L-Istitut għall-Istudji Turistiċi (ITS) joffri taħriġ vokazzjonali fil-qasam tat-turiżmu.

F’Malta hemm ukoll numru ta’ fornituri tas-servizzi ta’ taħriġ mis-settur privat li jaġixxu bħala aġenziji għall-universitajiet internazzjonali barra l-pajjiż. B’hekk, jekk tgħix f’Malta tista’ tistudja u tikseb lawrea fil-livell ta’ baċċelerat, master u dottorat minn università mhux Maltija permezz ta’ tagħlim fuq distanza u/jew tagħlim elettroniku.

L-iskejjel tal-gvern fil-livell primarju jinstabu fi prattikament kull raħal u villaġġ fil-gżejjer Maltin, anki f’Għawdex. L-iskejjel tal-gvern fil-livell sekondarju jinstabu f’bosta lokalitajiet. L-Università ta’ Malta, l-MCAST u l-ITS kollha jinstabu fiċ-ċentru ta’ Malta, biex b’hekk ikun faċli għall-istudenti biex jaslu għalihom. 

Minbarra l-iskejjel tal-Gvern, li huma b’xejn, hemm numru ta’ skejjel fil-livell primarju, sekondarju u postsekondarju li huma tal-Knisja Kattolika u tas-settur privat. Għal dawn, wieħed irid iħallas.

Links: 

Malta tgawdi minn ħajja kulturali u soċjali għanja. Matul is-sajf, il-Maltin igawdu ħajja sabiħa barra d-dar minħabba l-klima Mediterranja.. Il-kosti maġenb il-baħar huma post fejn ħafna jmorru biex jiltaqgħu u wieħed jista’ jew jieqaf jgħid kelmtejn jew jimxi b’pass mgħaġġel biex iżomm ruħu attiv.

F’Malta tista’ tgawdi l-ħajja barra d-dar fl-aqwa tagħha. F’tefa’ ta’ pass, tista’ tipprova sport ġdid, tixxampla fuq cruise madwar il-gżira jew iżżur l-aktar siti storiċi importanti. U xorta jifdallek ħin tgawdi l-ħajja ta’ filgħaxija. 

Il-gżejjer Maltin joffru bosta opportunitajiet għal dawk li jfittxu jitgħallmu ħila ġdida, jiskopru l-istorja jew iżommu ruħhom attivi. Jekk tinteressa ruħek f’xi sports, għandna kollox lest kemm għall-entużjasti staġjonali kif ukoll għal dawk li għadhom jibdew. Malta għandha faċilitajiet għall-attività fiżika u spas fil-lukandi lussużi u fil-club resorts.

Il-ħajja ta’ filgħaxija tista’ tkun eċċitanti daqs kwalunkwe belt Ewropea oħra. Sajf u xitwa, DJs lokali u internazzjonali jdoqqu għall-clubbers. Hemm avvenimenti kulturali fit-teatru, sat-teatru fit-triq u kunċerti tul is-sena kollha. F’Malta, l-avvenimenti kulturali jinkludu l-festi tar-raħal. L-istaġun tal-festi f’Malta huwa miżgħud b’serje twila ta’ weekends estiżi, li jibdew minn tmiem Mejju u jibqa’ għaddej bla nifs f’Ġunju, Lulju, Awwissu sa Settembru. Matul dan il-perjodu, rari ssib weekend li fih ma jkunx hemm xi bliet jew irħula jiċċelebraw il-festa tal-patrun qaddis jew xi qaddisin oħrajn meqjuma fi knejjes differenti.

Standardi, statwi mtellgħin fuq kolonni tal-injam imżejna, festuni u l-bqija, kollha jżejnu b’għonja kbira t-toroq ewlenin tal-lokalitajiet fejn isiru dawn il-festi. Imbagħad, ir-residenti tal-belt jew raħal iżidu ma’ dan l-ambjent brijuż billi jżejnu l-gallariji u l-bjut tagħhom b’festuni mdawla, uħud koħol u oħrajn ħomor skont ma’ liema naħa tal-festa jżommu. Jittellgħu anki bnadar bħala sinjal ta’ parteċipazzjoni fil-festa tal-qaddis iċċelebrat. 

Festa tipika Maltija ddum tal-inqas tliet ijiem jew aktar. Tista’ tattendi waħda minn dawn l-għaxjiet u ħejji ruħek biex tara ħafna nies brijużi. Ikun hemm kjosks tradizzjonali kif ukoll dawk tal-fast food li jissieltu bejniethom biex ibiegħu l-prodotti tagħhom lill-folol. Il-prodotti tipiċi huma l-qubbajd Malti u ħelu ieħor. Id-djar tal-familji jiżżejnu b’mod tradizzjonali bl-isbaħ mod possibbli, u tista’ tarahom tittawlilhom mill-bibien jew mit-twieqi miftuħin tagħhom, sakemm il-kurżità tiegħek ma tiġix ippremjata u l-familji jistidnuk tidħol tara djarhom minn ġewwa b’għajnejk stess.

L-għaxjiet spiss jintemmu b’logħob tan-nar mekkanizzat tal-art (ġigġifogu) jew logħob tan-nar fl-arja li jisplodu b’mod individwali f’festa ta’ kuluri u suriet differenti jew inkella f’serje ta’ splużjonijiet brijużi fl-arja bħal donnhom bumbardament.

Links:

Twelid

Ħafna mit-trabi jitwieldu fi sptarijiet lokali tal-gvern u privati. Kull tarbija tiġi rreġistrata fir-Reġistru Pubbliku u jinħarġilha ċertifikat tat-twelid. L-isptar joħroġ dokumentazzjoni dwar it-twelid tat-tarbija biex jiċċertifikata l-post ta’ twelid. Hija r-responsabilità tal-ġenituri li jirreġistraw lit-tarbija. Il-benefiċċji tat-tfal jibdew jingħataw lill-ġenituri wara r-reġistrazzjoni.

Żwieġijiet Ċivili u Reliġjużi

F’Malta, persuna tista’ tiżżewweġ f’ċeremonja ta’ żwieġ fi knisja jew f’ċeremonja ta’ żwieġ ċivili. L-Att dwar ir-Reġistru taż-Żwieġ jirregola ż-żwiġijiet kollha fil-gżejjer Maltin u l-proċess għat-tħejjija ta’ żwieġ huwa kif ġej:

Xahrejn, idealment 3 xhur, qabel id-data taż-żwieġ, il-koppja għandha titlob il-pubblikazzjoni tat-tnidijiet taż-żwieġ fir-Reġistru Pubbliku. Il-koppja għandha tipprovdi:

1. Ċertifikati tat-twelid
2. Karti tal-identità
3. Fotokopja tal-karti tal-identità tax-xhieda

Ir-Reġistratur taż-Żwieġ għandu jingħata l-informazzjoni li ġejja:

1. Il-knisja jew il-post fejn se jsir iż-żwieġ
2. Data taż-żwieġ
3. Isem il-qassis li se jiċċelebra ċ-ċeremonja taż-żwieġ (f’każ ta’ żwieg bil-knisja)
4. Il-kunjom li l-koppja se tuża wara ż-żwieġ 

Għaxart ijiem qabel d-data taż-żwieġ bil-knisja, il-koppja trid tiġbor tliet dokumenti mħejjija mir-Reġistru taż-Żwieġ u tippreżentahom lill-Qassis tal-Parroċċa tal-post fejn tkun se ssir iċ-ċeremonja taż-żwieġ. Wara ċ-ċeremonja taż-żwieġ, il-koppja għandha tiffirma ċertifikat taż-żwieġ. Iċ-ċittadini Maltin li beħsiebhom jiżżewġu barranin għandhom jitolbu aktar informazzjoni mir-Reġistru taż-Żwieġ. Il-koppji li jippjanaw jiżżewġu Għawdex għandhom japplikaw għat-tnidijiet taż-żwieġ tagħhom fir-Reġistru taż-Żwieġ f’Għawdex. Iż-Żwiġijiet Ċivili jsegwu l-istess obbligi u formalitajiet mitluba għal żwieġ reliġjuż. Żwieġ Ċivili jista’ jsir fir-Reġistru taż-Żwieġ jew kwalunkwe post pubbliku ieħor aċċettat mir-Reġistratur taż-Żwieġ.

F’każijiet ta’ żwieġ reliġjużi, kull persuna għandha tmur għand il-Kappillan fejn toqgħod biex isir l-istħarriġ ta’ qabel iż-żwieġ. Araw li magħkom ikollkom iċ-ċertifikati tas-sagramenti tal-Magħmudija u tal-Griżma tal-Isqof flimkien maċ-ċertifikat tal-kors ta’ Kana. Iċċekja fuq il-korsijiet ta’ Kana u laqgħat oħra (mal-paroċċa ta’ fejn toqgħod jew mal-Arċidjoċesi ta’ Malta) anki minn sentejn qabel it-tieġ. 

Unjonijiet Ċivili

Minn April tal- 2014, f’Malta, persuni tal-istess sess jistgħu jingħaqdu permezz ta’ unjoni ċivili u għandhom isegwu d-dettalji taż-żwiġijiet ċivili msemmija hawn fuq. 

Koabitazzjoni 

Il-Kapitolu 614 tal-Liġijiet ta’ Malta, fi kliem ieħor, l-Att dwar il-Koabitazzjoni ġie formalment introdott fil-Liġi Maltija f’Ġunju 2020, li ħassar il-Kapitolu 517 tal-Liġijiet ta’ Malta u jipprovdi aktar drittijiet u protezzjoni lill-koppji li qed ifittxu alternattiva għal żwieġ jew unjonijiet ċivili.

Koppji jistgħu jiġu rikonoxxuti bħala koabitanti jekk joqogħdu kontinwament u abitwalment flimkien fid-dar ta’ koabitazzjoni bħala koppja jekk ma jkunux legalment marbuta ma’ persuni oħra. Tali koppji jiġu rikonoxxuti bħala koabitanti meta jidħlu f’att pubbliku ta’ koabitazzjoni.

Il-liġi l-ġdida għamlitha attraenti ħafna għall-koppji li jikkoabitaw biex jifformalizzaw il-koabitazzjoni tagħhom b’att pubbliku, u dan l-aktar minħabba l-lista ta’ drittijiet li koppji bħal dawn ikunu intitolati għalihom. Bla dubju, il-koabitanti huma meqjusa li għandhom l-istess drittijiet mogħtija lil persuna miżżewġa jew f'unjoni ċivili fir-rigward tad-drittijiet relatati mal-familja u x-xogħol, inklużi drittijiet relatati mal-leave u d-dritt li tieħu d-deċiżjonijiet kollha relatati mal-kura medika ta' il-koabitanti l-oħra. Fost l-oħrajn, il-koabitanti għandu jkollhom ukoll id-dritt għal pensjoni tar-romol, li jkunu intitolati għal assistenza soċjali mhux kontributorja, li japplikaw għal pensjoni tal-irtirar, li jkollhom id-dritt għal benefiċċju tal-qgħad, allowance għat-tfal.

Mewt

Fil-każ ta’ mewt, jiġi organizzat id-dfin, jiġi eżegwit it-testment, jiġu saldati l-affarijiet finanzjarji tal-persuna mejta u jsir inventarju tal-oġġetti personali tagħha. Id-dfin jista’ jiġi organizzat b’mod privat mill-qraba jew minn uffizzju funebri. Il-membri tad-denominazzjonijiet kollha jitħallew jindifnu fl-artijiet taċ-ċimiterji tal-gvern.

Links:

It-Trasport Pubbliku

Il-karozzi f’Malta jsuqu fuq ix-xellug. Is-sjieda ta’ karozzi f’Malta hija eċċessivament għolja meta kkumparata  mad-daqs ferm żgħir tal-gżejjer. 

Il-metodu ta’ trasport pubbliku f’Malta u Għawdex huwa pprovdut minn karozzi tal-linja. Is-servizz tal-karozzi tal-linja huwa disponibbli fuq bażi regolari minn bejn wieħed u ieħor is-05:30am sal-23:00pm. Hemm servizz ta’ billejl f’ċerti rotot. Il-karozzi tal-linja bir-rotot ikopru ħafna miż-żewġ gżejjer. Il-karozzi kollha tal-linja huma aċċessibbli għall-persuni bi problemi ta’mobilità anki dawk li jużaw wheelchairs. 

Mill-1 ta’ Ottubru 2022, Malta introduċiet skema tal-ivvjaġġar li toffri trasport pubbliku b’xejn lil dawk li għandhom karta tat-trasport pubbliku personalizzata, li tissejjaħ ‘Tallinja Card’. Ir-reġistrazzjoni għal dawn il-cards hija miftuħa għal kull min joqgħod f’dawn il-gżejjer. Il-passiġġieri jagħmlu check-in bil-karta tagħhom kull darba li jitilgħu fuq il-karozza tal-linja.

Biex tirreġistra għal tallinja card, żur il -websajt ta’ Tranpsort Pubbliku fejn trid ti tipprovdi ismek u kunjomok, in-numru tal-Karta tal-Identità Maltija, id-Dokument tar-Residenza jew in-numru tal-passaport, l-indirizz tal-email, id-data tat-twelid u n-numru tal-mowbajl.

Jekk ma jkollokx il-‘card’ xorta tista tixtri biljett min fuq tal-linja. Turisti jistghu wkoll jagħmlu ‘travel card’.

Ta’ min jinnota li f’Malta u Għawdex m’hemmx trams, ferroviji jew metros taħt l-art. Tip ieħor ta’ trasport pubbliku li hemm għad-dispożizzjoni huwa s-servizz tat-taxis. Dan huwa offrut b’mod privat minn fornituri differenti.Jintuża l-iktar minn turisti li jżuru Malta għal perjodu qasir, għalkemm l-użanza li tuża taxi qiegħda dejjem tiżdied, anki fost dawk li jgħixu ġewwa Malta.  

Hemm ukoll servizz ta’ taxis tal-baħar. Dawn jivvjaġġaw bejn tas-Sliema, Il-Belt Valletta u il-Kottonera.

It-trasport bejn Malta u Għawdex

It-trasport bejn iż-żewġ gżejjer isir l-iktar permezz ta’ vapur. Is-servizz tradizzjonali ta’ ferry huwa mħaddem minn kumpanija li hija proprjetà tal-Gvern, Gozo Channel Co. Ltd. Is-servizz, li ilu jaħdem mill-1979, huwa ferm regolari, komdu u effiċjenti. Il-vjaġġ jieħu bejn 20 u 30 minuta, skont it-temp.

 Il-Gozo Channel topera erbgħa bastimenti moderni, kollha mgħammra bl-ogħla standards internazzjonali tas-sigurtà. Dawn huma kompletament aċċessibbli għal persuni b’diżabilità. Il-bastimenti huma ddisinjati biex jipprovdu vjaġġ komdu lill-passiġġera kollha. Dawn huma mgħammra bi gverta kennija, kafetterija, ħanut tal-kotba, żona ta’ rilassament u arja kundizzjonata. Skont il-websajt tal-kumpanija, il-vapur iġġorr madwar 3.3 miljun passiġġier fis-sena bejn iż-żewġ gżejjer.

In-noll standard għal passiġġier adult waħdu hu €4.65, filwaqt li t-tfal iħallsu €1.15. In-noll għar-residenti t’Għawdex huwa  issussidjat mill-Gvern għal €1.15. L-anzjani (60 sena jew iktar) ma jħallsux nollijiet. Noll standard għal karozza u sewwieq huwa ta’ €15.70, filwaqt li dak ta’ resident minn Għawdex bil-karozza huwa ta’ €8.15. Wieħed jista’ jsib iktar tagħrif dwar ir-rati u l-iskeda ta’ żmien fuq il-websajt tal-Gozo Channel. 

Għażla oħra biex tasal Għawdex hija bil-Fast Ferries li joperaw bejn il-Belt Valletta u l-Port tal-Imġarr f’Għawdex. Kemm il-Gozo Fast Ferry kif ukoll il-kumpaniji Virtu Ferries joffru s-servizz tagħhom minn Malta għal Għawdex u minn Għawdex għall-Malta. Il-vjaġġ idum madwar 45-il minuta. Il-prezz standard biex tmur jew tiġi minn Għawdex għall-passiġġier adult jiswa €7.50.  Japplikaw rati differenti għal dawk li huma tfal, studenti, anzjani u Għawdxin. Dan huwa servizz għal passiġieri biss.  Tista' ssib l-informazzjoni kollha li għandek bżonn fuq il-websajts rispettivi tagħhom .

Is-servizz bil-ferry jaħdem ta’ kuljum u jsegwi skeda ta’ żmien stretta. F’okkażjonijiet ferm rari, meta jkun maltemp kiefer, is-servizz jista’ jitwaqqaf.

Links: